استویا چیست و چگونه می‌تواند به کنترل دیابت کمک کند؟

در این مطلب از تلنگر به بررسی دقیق استویا و نحوه تأثیر آن بر کنترل دیابت خواهیم پرداخت.  دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیکی در جهان است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. این بیماری ناشی از اختلال در تولید یا عملکرد انسولین بوده و باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. کنترل دیابت مستلزم تغییر در سبک زندگی، رژیم غذایی و استفاده از جایگزین‌های سالم برای قند است. یکی از این جایگزین‌های طبیعی، استویا است؛ یک شیرین‌کننده گیاهی که بدون افزایش قند خون، طعمی شیرین و لذت‌بخش دارد.

استویا که از گیاه Stevia rebaudiana استخراج می‌شود، قرن‌ها در کشورهای مختلف به‌عنوان یک شیرین‌کننده طبیعی استفاده شده است. اما امروزه با افزایش آگاهی درباره اثرات منفی قندهای مصنوعی، استویا به گزینه‌ای محبوب در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت تبدیل شده است.

با ما همراه باشید تا ببینیم چگونه استویا می‌تواند جایگزین سالم و مناسبی برای قند در رژیم غذایی افراد دیابتی باشد!

ترکیبات فعال در استویا و اثر آن بر قند خون

استویا به دلیل ترکیبات شیرین‌کننده طبیعی خود که به استویول گلیکوزیدها معروف هستند، شهرت دارد. این ترکیبات مسئول طعم شیرین استویا هستند و برخلاف قند معمولی، تأثیری بر افزایش قند خون ندارند. در این بخش، به بررسی ترکیبات اصلی استویا و نحوه اثر آن بر دیابت می‌پردازیم.

ترکیبات اصلی استویا

1. استویوزید (Stevioside):

   • یکی از مهم‌ترین ترکیبات شیرین‌کننده در برگ استویا است.

   • حدود 200 تا 300 برابر شیرین‌تر از شکر است.

   • تأثیر مثبتی بر کاهش قند خون و کاهش فشار خون دارد.

2. ربادیوزید A (Rebaudioside A):

   • شیرین‌ترین و محبوب‌ترین ترکیب استویا است که معمولاً در محصولات تجاری استفاده می‌شود.

   • 250 تا 400 برابر شیرین‌تر از شکر است.

   • فاقد کالری بوده و باعث افزایش سطح انسولین نمی‌شود.

3. دولکوزید A (Dulcoside A) و سایر ترکیبات:

   • این ترکیبات نیز به میزان کمتر در برگ استویا وجود دارند.

   • تأثیر کمتری بر طعم شیرین دارند اما همچنان بخشی از مکانیسم اثر استویا محسوب می‌شوند.

اثر استویا بر کاهش قند خون

عدم تأثیر بر سطح انسولین:
برخلاف قند معمولی، استویا مستقیماً سطح انسولین خون را افزایش نمی‌دهد. این ویژگی باعث می‌شود که استویا برای افراد مبتلا به دیابت گزینه مناسبی باشد.

کاهش مقاومت به انسولین:
مطالعات نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در استویا می‌توانند عملکرد انسولین را بهبود بخشند و در نتیجه به کنترل بهتر قند خون کمک کنند.

کاهش جذب گلوکز در روده:
مصرف استویا باعث می‌شود که جذب گلوکز در روده کاهش پیدا کند، در نتیجه قند خون بعد از وعده‌های غذایی افزایش شدیدی نخواهد داشت.

بهبود عملکرد سلول‌های بتای پانکراس:
سلول‌های بتا در پانکراس مسئول ترشح انسولین هستند. تحقیقات نشان داده که استویوزید می‌تواند از این سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از دیابت محافظت کند.

کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب:
استویا دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی است که می‌تواند از آسیب‌های مرتبط با دیابت جلوگیری کند.

مقایسه استویا با شیرین‌کننده‌های دیگر

در این بخش، استویا را با دیگر شیرین‌کننده‌های طبیعی و مصنوعی مقایسه می‌کنیم تا ببینیم کدام گزینه برای کنترل دیابت مناسب‌تر است.

1. مقایسه استویا با قند معمولی 

نتیجه: استویا یک جایگزین عالی برای قند است که بدون افزایش سطح قند خون، همان شیرینی را تأمین می‌کند.

2. مقایسه استویا با عسل

نتیجه: عسل خواص مفیدی دارد اما همچنان حاوی قند طبیعی است و می‌تواند بر سطح قند خون تأثیر بگذارد، در حالی که استویا بدون قند و کالری است.

تحقیقات علمی درباره تأثیر استویا بر دیابت

برای درک بهتر تأثیر استویا بر کنترل دیابت، باید به بررسی مطالعات علمی انجام‌شده در این زمینه بپردازیم.

1. تأثیر استویا بر کاهش سطح قند خون

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که استویا می‌تواند به کاهش سطح گلوکز خون کمک کند. در یک مطالعه منتشرشده در Journal of Dietary Supplements، محققان دریافتند که مصرف استویا به مدت 12 هفته در افراد دیابتی، باعث کاهش معنی‌دار سطح قند خون ناشتا شد. این اثر به دلیل وجود ترکیبات استویوزید و ربودیوزید A است که جذب گلوکز را کاهش داده و حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهند.

2. استویا و مقاومت به انسولین

مقاومت به انسولین یکی از مشکلات رایج در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 است. یک مطالعه در International Journal of Molecular Sciences نشان داد که مصرف استویا می‌تواند باعث افزایش پاسخ سلول‌های بدن به انسولین شود. این موضوع می‌تواند به بهبود کنترل قند خون و کاهش نیاز به داروهای ضد دیابت کمک کند.

3. تأثیر استویا بر ترشح انسولین

تحقیقات منتشرشده در European Journal of Endocrinology نشان داده است که استویا می‌تواند به تحریک سلول‌های بتای پانکراس کمک کند تا انسولین بیشتری تولید کنند. در این مطالعه، محققان مشاهده کردند که ترکیبات فعال موجود در استویا باعث افزایش ترشح انسولین در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 شدند.

4. مقایسه اثر استویا با سایر شیرین‌کننده‌ها بر دیابت

در یک مطالعه مقایسه‌ای بین استویا، آسپارتام و ساکارز که در Journal of Nutrition & Metabolism منتشر شد، مشخص شد که استویا کمترین تأثیر را بر سطح قند خون دارد و همچنین بر خلاف آسپارتام و ساکارز، تأثیر منفی بر عملکرد پانکراس ندارد.

تحقیقات علمی نشان می‌دهند که استویا نه تنها یک جایگزین ایمن برای قند است، بلکه می‌تواند تأثیر مثبتی بر کنترل قند خون و کاهش مقاومت به انسولین داشته باشد.

چگونه استویا را در رژیم غذایی خود بگنجانیم؟

با توجه به مزایای استویا برای افراد دیابتی، بسیاری از افراد به دنبال راه‌هایی برای جایگزین کردن این شیرین‌کننده طبیعی در رژیم غذایی خود هستند. در این بخش، روش‌های مختلف استفاده از استویا را بررسی می‌کنیم.

1. جایگزینی شکر با استویا در نوشیدنی‌ها

• یکی از ساده‌ترین روش‌های مصرف استویا، استفاده از آن به جای شکر در نوشیدنی‌های گرم مانند چای، قهوه یا دمنوش‌ها است.

• برای هر فنجان چای یا قهوه، کافی است ۲ تا ۳ قطره عصاره استویا یا یک‌چهارم قاشق چای‌خوری پودر استویا استفاده کنید.

2. استفاده در پخت و پز

• استویا می‌تواند جایگزین مناسبی برای شکر در تهیه انواع کیک، شیرینی، نان و دسرهای خانگی باشد.

• به دلیل شیرینی بالای استویا، میزان موردنیاز آن بسیار کمتر از شکر است.

• نسبت جایگزینی معمول: یک قاشق چای‌خوری پودر استویا = یک فنجان شکر

3. افزودن به اسموتی‌ها و ماست

• استویا را می‌توان به انواع اسموتی‌های میوه‌ای یا ماست اضافه کرد تا طعمی شیرین و بدون کالری داشته باشند.

• ترکیب ماست یونانی، توت‌فرنگی و چند قطره استویا، یک میان‌وعده سالم و مناسب برای افراد دیابتی است.

4. تهیه سس‌ها و مرباهای کم‌کالری

• در تهیه مرباهای خانگی، سس‌ها و مارینادها می‌توان به‌جای شکر از استویا استفاده کرد.

• این کار به کاهش میزان قند مصرفی کمک کرده و گزینه‌ای سالم‌تر برای افراد دیابتی ایجاد می‌کند.

5. مصرف استویا در نوشیدنی‌های سرد

• می‌توان از استویا در تهیه نوشیدنی‌های سرد مانند لیموناد، شربت خاکشیر یا آبمیوه‌های طبیعی استفاده کرد.

• ترکیب آب‌لیمو، آب، چند برگ نعناع و چند قطره استویا، یک نوشیدنی خنک و کم‌کالری ایجاد می‌کند.

نکته: هنگام خرید محصولات حاوی استویا، به ترکیبات روی بسته‌بندی دقت کنید، زیرا برخی محصولات حاوی مواد افزودنی نامناسبی مانند دکستروز یا مالتودکسترین هستند که می‌توانند سطح قند خون را افزایش دهند.

انتهای مطلب / ف.ر