اهمیت توسعه واحدهای PDH در بالادست پتروشیمی برای تبدیل پروپان به پروپیلن

به گزارش تلنگر؛ اعطای تنفس خوراک به پتروشیمی‌های خوراک پروپان، اقتصادآن را در مقایسه با پتروشیمی‌های گازی بهبود می‌دهد و به توسعه زنجیره پروپیلن کمک می‌کند و توسعه این واحدها، وابستگی کشور به واردات ۵۱۶ میلیون دلار مشتقات پروپیلن را از بین می‌برد.

پروپان یکی از هیدروکربن‌های شیمیایی با فرمول (C۳H۸) است که در پالایشگاه‌های گازی، پالایشگاه‌های نفتی و پتروشیمی‌ها تولید می‌شود. طبق برآوردها در حال حاضر تولید پروپان در کشور حدود ۵ میلیون تن در سال است. برای استفاده از پروپان سناریوهای مختلفی وجود دارد که عبارت‌اند از: ۱- خام فروشی پروپان ۲- استفاده از ترکیب آن با بوتان (LPG) به عنوان سوخت خودرو ۳- توسعه زنجیره ارزش پروپان در صنایع پتروشیمی. با توجه به اهداف کلان سیاسی و اقتصادی کشور، ترکیبی از هر سه سناریو با ضرایب متفاوت می‌تواند در دستور کار وزارت نفت قرار گیرد.

اهمیت توسعه واحدهای PDH در بالادست پتروشیمی برای تبدیل پروپان به پروپیلن و مشتقات آن، از این جهت است که هم‌اکنون مشتقات پروپیلن به عنوان ماده اولیه در صنایع پایین‌دستی مانند صنایع بسته‌بندی، یونولیت، پلاستیک، خودرو، نساجی، ساختمان، چرم مصنوعی، کفش و … مورد استفاده قرار می‌گیرند.

طبق آمار اتاق بازرگانی در سال ۹۷، میزان واردات محصولات زنجیره پروپیلن برای تامین مواد اولیه صنایع تکمیلی، ۵۱۶ میلیون دلار بوده است که با توجه به رشد تقاضا و افزایش نیاز به این محصولات، برخی برآوردها از رسیدن این رقم به سالانه یک میلیارد دلار نیز حکایت دارد.  واردات محصولات زنجیره پروپیلن در حالی صورت می‌گیرد که با وجود پروپان در کشور، ایران نه تنها نباید واردکننده این محصولات باشد، بلکه باید در قامت صادرکننده این محصولات و زنجیره پایین‌دستی آنها در صنایع تکمیلی ظاهر شود.

به اعتقاد کارشناسان اصلی‌ترین دلیل عدم توسعه این واحدها، اقتصاد ضعیف آنها نسبت به پتروشیمی‌های خوراک گازی است.

به بیان دیگر هر چند تولید ‌پروپیلن از واحد PDH اقتصادی است، اما تفاوت بازار فروش محصولات یک پتروشیمی خوراک گازی (مثل یک واحد متانولی) با یک واحد PDH، تاثیر مستقیمی بر اقتصاد این طرح‌ها گذاشته و اولویت‌های سرمایه‌گذاری را مشخص می‌کند. یک واحد متانولی (پتروشیمی خوراک گازی) یک فرایند Single Feed (تک خوراک)  به Single Product (تک محصول) است و این تک محصول هم بلافاصله پس از تولید، قابلیت فروش در بازارهای جهانی را دارد.

در این بین هر چند که یک واحد PDH هم یک فرایند تک خوراکه و تک محصوله است، اما پروپیلن آن از حیث مدل کسب‌وکار و شرایط اقتصادی آن، نه در ایران بلکه در تمامی دنیا قابل فروش نیست. قابل فروش نیست بدین معنا است که منطق اقتصادی حکم می‌کند که صاحبین سهام PDH، از تبدیل پروپیلن به محصولات مشتق شده از آن، کل زنجیره پروپیلن را ایجاد کنند و اقتصاد طرح را بهبود ببخشند.

پس می‌توان نتیجه گرفت که PDH برای ایجاد Cash Flow مثبت و درآمدزایی، نیازمند حداقل یک واحد PP (تبدیل پروپیلن به پلی‌پروپیلن) در پایین دست خود خواهد بود و این موضوع به معنای افزایش سرمایه‌گذاری و طولانی شدن زمان برای رسیدن به سودآوری طرح است.

در این راستا مصطفی سعیدی کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به اقتصاد ضعیف واحدهای PDH-PP (واحد تبدیل پروپان به پلی‌پروپیلن) در مقایسه با واحدهای متانولی گفت: «طبق محاسبات، هزینه خوراک برای تولید یک تن متانول در یک واحد متانولی حدود ۵۳ دلار است ولی هزینه خوراک برای تولید یک تن پلی‌پروپیلن حدود ۴۵۶ دلار است».

وی اظهار داشت: «در نتیجه بالا بودن قیمت خوراک در افزایش هزینه‌های پتروشیمی‌های خوراک پروپان بسیار اثرگذار است و همین موضوع باعث تضعیف اقتصاد این واحدها در مقایسه با واحدهای متانولی می‌شود. تحت تاثیر قیمت خوراک، حاشیه سود واحدهای متانولی در کانال ۷۰ درصد بوده ولی حاشیه سود واحدهای PDH-PP در کانال ۳۰ درصد است. یعنی اقتصاد واحدهای متانولی بیش از دو برابر واحدهای PDH-PP مزیت و جذابیت دارد».

سعیدی در ادامه خاطرنشان کرد: «در نتیجه نرخ بازده داخلی (IRR) واحدهای متانولی حدود ۲۵ درصد است ولی نرخ بازده داخلی واحدهای PDH-PP کمتر از ۱۰ درصد است. در این شرایط طبیعی است که سرمایه‌گذار تمرکز خود را بر طرح‌های متانولی و به طور کلی پتروشیمی‌های خوراک گازی می‌گذارد تا سریعتر به سود برسد. لذا ما اگر می‌خواهیم زنجیره پروپیلن در کشور تقویت شود به گونه‌ای که نیاز به واردات مشتقات پروپیلن نداشته باشیم، باید فکری به حال بهبود IRR واحدهای PDH-PP کنیم».

چه راهکارهایی برای بهبود اقتصاد پتروشیمی‌های خوراک مایع وجود دارد؟

سوال اساسی این است که برای تقویت اقتصاد واحدهای PDH چه راهکارهایی وجود دارد. به طور کلی دو راهکار را می‌توان برای تقویت اقتصاد واحدهای خوراک پروپان و افزایش نرخ بازده داخلی این طرح‌ها متصور شد: ۱- تخفیف خوراک ۲- تنفس خوراک. سیدعلی حسینی کارشناس حوزه انرژی درباره راهکارهای موجود برای پیشبرد صنعت پتروشیمی با خوراک LPG گفت: «لازم است همان مزیت‎هایی که روی قیمت گاز طبیعی به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی داده می‎شود؛ در راستای ایجاد زنجیره پروپیلن در کشور نیز ارائه گردد. در این رابطه دولت می‌تواند روی قیمت‌گذاری خوراک مانور دهد».

وی گفت: «در حال حاضر علاوه بر تخفیف، ابزارهای جدیدی هم مطرح است مانند تنفس در خوراک. یعنی وزارت نفت به جای تخفیف دادن بگوید هزینه خوراک را به مدت ۳ الی ۴ سال دریافت نمی‌کند و پس از این مدت، به صورت اقساطی آن را باید برگردانند. طبق محاسبات اگر دولت سه سال در خوراک این واحدها تنفس دهد، نرخ بازده داخلی آن‌ها به فرایندهایی مثل پتروشیمی خوراک گازی نزدیک می‌شود».

به اعتقاد کارشناسان در هر صورت دولت و وزارت نفت باید یا با تنفس خوراک و یا با تخفیف خوراک از صنایع پتروشیمی زنجیره پروپیلن حمایت کنند. اما اعطای تنفس خوراک مایع کارکرد بهتری برای توسعه واحدهای PDH و ایجاد زنجیره پروپیلن در کشور دارد، زیرا در زمان کمتری هزینه‌های سرمایه‌گذاری واحد تولیدی با سود حاصله از تولیداتش، برابر خواهد شد و به اصطلاح سریعتر به نقطه سر به سر می‌رسد.

اما در حالت تخفیف، زمان بیشتری نیاز است تا پتروشیمی خوراک پروپان به نقطه سر به سر اقتصادی برسد. به بیان دیگر اعطای تنفس خوراک نرخ بازگشت سرمایه (IRR) پروژه در مقایسه با تخفیف خوراک بیشتر تحت تاثیر قرار داده و بهبود می‌دهد. بنابراین بین تخفیف خوراک و تنفس خوراک دو یا سه ساله با سود مثلا ۸ درصد برای پتروشیمی‌های خوراک مایع، تنفس خوراک به لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر خواهد بود.

سازوکار تنفس خوراک اعطایی به پتروشیمی‌های خوراک پروپان می‌تواند همانند سازوکار اعطای تنفس خوراک به پتروپالایشگاه‌ها در «قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت با استفاده از سرمایه‌های مردمی» تعریف شود. در این سازوکار، به محض بهره‌برداری از پتروپالایشگاه، این واحد از یک تا دو سال تنفس خوراک برخوردار می‌شود، یعنی هزینه خوراک دریافتی را در دو سال ابتدایی پرداخت نمی‌کند و سپس هزینه این دو سال را به صورت اقساطی در ۸ سال بازپرداخت می‌کند.

نکته حائز اهمیت اینکه در این سازوکار هیچ تخفیفی به سرمایه‌گذار داده نخواهد شد و شرط اعطای تنفس خوراک نیز این است که سرمایه‌گذار ابتدا یک واحد پتروپالایشگاه یا پتروشیمی خوراک پروپان احداث کند و سپس به او برای مدتی تنفس خوراک داده خواهد شد. پس در شیوه تنفس خوراک هیچ تخفیفی به سرمایه‌گذار داده نخواهد شد و در نتیجه صحبت از اعطای رانت به پتروشیمی‌ها در این مدل بی‌معناست.

در این راستا مالک شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به طرح الحاقیه قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت با استفاده از سرمایه‌های مردمی» بر ضرورت توسعه پتروشیمی‌های خوراک پروپان (واحدهای PDH) تاکید کرد و گفت: «در جلسه کمیسیون انرژی پیشنهاد شد که ذیل قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی، علاوه بر پتروپالایشگاه‌ها، طرح‌های پتروشیمی با خوراک پروپان و بوتان هم در این قانون تنفس خوراک گنجانده شود».

وی اظهار داشت: «این پیشنهاد بعد از استماع نظرات دولت،‌ دیوان محاسبات، مرکز پژوهش‌ها و اعضای موافق و مخالف به رأی گذاشته شد و در نهایت تصویب شد. بر همین اساس طرح‌های پتروشیمی و خوراک پروپان و بوتان از تنفس خوراک طبق این اصلاحیه در قانون برخوردار خواهند شد به شرط آنکه در صحن علنی مجلس به تصویب برسد».

در مجموع به نظر می‌رسد، در حال حاضر علیرغم وجود توان داخلی در کشور، برای تامین مواد اولیه صنایع تکمیلی به واردات مشتقات پروپیلن وابستگی وجود دارد. گره اصلی عدم توسعه واحدهای تولیدکننده مشتقات پروپیلن نیز به اقتصاد ضعیف این واحدها نسبت به پتروشیمی‌های خوراک گازی مرتبط است.

در نتیجه نمایندگان مجلس می‌توانند با اعطای مجوز تنفس خوراک به پتروشیمی‌های خوراک پروپان زمینه توسعه زنجیره پروپیلن در کشور را فراهم کرده و مانع از ارزبری حداقل ۵۱۶ میلیون دلاری در سال شوند. توسعه زنجیره پروپیلن در کشور گام مهمی برای ایجاد توازن در صنعت پتروشیمی و رهایی از وابستگی به واردات و ایجاد زنجیره ارزش پروپیلن و توسعه صنایع تکمیلی در کشور است.

انتهای مطلب