روز ملی خلیج فارس در چه تاریخی است؟ اهمیت خلیج فارس
روز ملی خلیج فارس در تقویم ایران در نهم اردیبهشت ماه ثبت شده است. که هر ساله در کشور ما برنامه های ویژه ای در آن روز برگذار می شود، تا اهمیت خلیج فارس را به همه نشان بدهیم.
به گزارش تلنگر؛ روز ملی خلیج فارس، سالروز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز و خلیج فارس است. به همین دلیل روزملی خلیج فارس در ماه اردیبهشت ثبت شده است. تا در طول تاریخ همیشه ماندگار و جاوید باشد.
نام‌گذاری روز ملی خلیج فارس
نام گذاری روز ملی خلیج فارس روند چندین ساله داشت. با توجه به بررسی اسناد در رابطه با نام‌گذاری روز خلیج‌فارس و مکاتبات پرونده مربوطه در ریاست جمهوری و ادارات سه‌گانه وزارت خارجه (حقوقی- خلیج‌فارس و اسناد) و به گواهی کمیته تخصصی نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران و همچنین کتاب اسناد نام خلیج‌فارس، میراثی کهن و جاودان است.
و مصاحبه رادیو ایران با دو تن از پژوهشگران عضو کمیته خلیج‌فارس. دولت ایران، پس از مشاهده اراده قاطع عمومی جامعه و حرکت اعتراضی عمومی آبان ۱۳۸۳ رسانه‌های فارسی و مردم و وبلاگ‌نویسان داخل و خارج بر علیه مجله نشنال جئوگرافی و انتقاد از سکوت مقامات رسمی، وارد عرصه شد.
و اقداماتی را انجام داد. از جمله پس از جلسات متعدد برای بررسی عوارض مثبت و منفی، سرانجام با این نام گذاری‌ها موافقت شد.
فرایند نام گذاری خلیج فارس دراولین همایش بینالمللی کارتوگرافی خلیج‌فارس قرن ۱۶–۱۸ در دانشگاه تهران دوم خرداد ۱۳۸۳ با حضور استادان برجسته ایرانی و خارجی جغرافیایی از جمله دکتر محمدحسن گنجی مورد بررسی قرار گرفت.
همچنین در اولین همایش یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی غرب آسیادر سازمان نقشه‌برداری کشور اردیبهشت ۱۳۸۳ به اطلاع مسئولین مربوطه رسیدو نامه‌هایی نیز به نهاد‌های مسئول از جمله شهرداری تهران برای نام‌گذاری یکی از اتوبان‌ها با نام خلیج‌فارس ارسال و با واحد اجتماعی آن در این رابطه دیدار و گفتگو شد.
بدنبال انتشار گزارش‌های اعتراضی نسبت به چاپ نقشه‌هایی با نام جعلی در داخل کشور، هئات وزیران در جلسه ۲۶ فروردین ۱۳۸۳ آیین‌نامه و مصوبه‌ای در ۶ بند برای ضرورت پاسداری و نظارت بر کاربرد درست نام خلیج‌فارس و هویت آن را تصویب کرد که دارای ۶ بند بود.
تلاش اعراب برای تحریف نام خلیج فارس
از ذلایل مهم نام گذاری روز ملی خلیج فارس تحریف نام او است. اتحادیه عرب از سال ۱۹۶۴ رسماً نام خلیج‌فارس رابرای عرب زبانان ممنوع کرده‌است، اما در ایران رسانه‌های گروهی تا سال ۱۳۸۱ در این مورد سکوت کردند و مطبوعات حاضر نبودند.
پژوهش‌های دفاع از نام خلیج‌فارس را چاپ کنند آنچه منتشر شد، یک جلد اطلس و دو جلد کتاب در تیراژ بسیار اندک بود که دایره کاربرد آن از چند کتابخانه و استاد دانشگاه فراتر نرفت. اما از سال ۱۳۸۱ با آمدن وب سایت و وبلاگ‌های فارسی رسانه‌های گروهی از انحصار خارج شد و وضعیت تغییر کرد و اولین وبلاگ‌ها و پژوهش‌ها در دفاع از نام خلیج‌فارس منتشر شد موجی ایجاد شد که محافل رسمی مجبور به دنباله روی از این موج گردید.
از ابتدای دهه ۱۳۷۰ که تلویزیون‌های ماهواره در کشور رایج شد بخش آگاه جامعه فرهنگی و کوشندگان مسائل اجتماعی و فرهنگی متوجه شدند که تلویزیون‌های خبری عربی و رسانه‌های گرهی کشورهای عربی حتی در بخش‌های غیر عربی و بخصوص انگلیسی تحریف نام خلیج‌فارس را بطور گسترده‌ای انجام می‌دهند.
با توجه به حقانیت و کاربرد مستمر تاریخی این نام در همه زبان‌ها و زمان‌ها و در جهت مقابله با تحریف گران و یادآوری اهمیت پاسداری از این نام کهن، طرفداران این میراث گران‌بها اقدامات خود را از سال ۱۳۸۰ در دفاع از آن یکپارچه‌تر و منسجم‌تر کردند و راهکار‌های حفاظت از نام خلیج‌فارس را در جلسات و سمینار‌های متعدد به اطلاع مقامات رساندند.
پس از تحریف نام خلیج‌فارس در اطلس مشهور جهانی به نام نشنال جئوگرافیک که از سال تأسیس ۱۸۸۸ همواره نام خلیج‌فارس را بکار برده برای اولین بار در نسخه جدید در آبان سال ۱۳۸۳ نام جدیدی را در کنار نام بینالمللی خلیج‌فارس قرار داد.
خشم و اعتراض عمومی در میان فعالان اجتماعی و فرهنگی داخل و خارج نسبت به این تحریف غیر علمی صورت گرفت و پس از ارسال هزاران ایمیل و نامه اعتراضی و یک طومار اینترنتی (پتیشن) با بیشتر از ۱۲۰ هزار امضاء به مؤسسه مذکور، مدیر مؤسسه مشهور آمریکایی ضمن عذرخواهی از ملت ایران، قول داد اشتباه خود را جبران کند.
اهمیت روز ملی خلیج فارس
خلیج فارس در طول تاریخ از اهمیت ویژهای در سیاستهای بینالمللی و منطقـه ای
برخوردار بوده است. این اهمیت در طول زمان متفاوت بـود ، امـا از محـدوده معینـی خـارج نشده است. مهم ترین دلایل اهمیت این منطقه عبارتند از:
ذخایر عظیمی از نفت و گاز
اول آن‌که ذخایر عظیمی از نفت و گاز جهان در کشورهای ساحلی و درون خلیج فارس نهفته و تمرکز یافته است که اهمیت روز ملی خلیج فارس را نمایان گر است.
به عبارت دیگر در افق تأمین نیازهای نفت و گاز جهان منطقه دیگری به غنای خلیج فارس وجود ندارد تا بتواند انرژی کشورهای دنیا بویژه قدرت‌های صنعتی و یا در حال رشد و توسعه در آمریکا، اروپا، ژاپن، چین، کره و شبه قاره هند را در قرن جدید تأمین کند.
بنابراین این منطقه به دلیل ذخایر عظیم انرژی آن و موقعیت ژئوپلتیکی‌اش، به مهم‌ترین منطقه جهان تبدیل شده است. بنابر یک راهبرد بینالمللی، قدرت جهانی در اختیار کسانی است که بر منابع و خطوط انرژی تسلط داشته باشند، بر این اصل قدرت‌های فرامنطقه‌ای برای بسط سلطه خود بر این منطقه در حال رقابت هستند.
این رقابت‌ها، تنش‌ها، بحران‌ها و جنگ‌ها از زمان تسلط امپراطوری بریتانیا آغاز شده و امروز نیز توسط قدرت‌هایی چون آمریکا، اروپا، روسیه، چین، هند، پاکستان و ترکیه ادامه دارد. کشور جمهوری اسلامی ایران با قرار گرفتن در ضلع شمالی خلیج فارس، ۱۵۳۴ کیلومتر (از دهانه اروندرود تا شمالی‌ترین نقطه در تنگه هرمز) از ساحل این پهنه آبی را دربرداشته و پیوندهای فرهنگی، تاریخی و سرزمینی با این حوزه دارد.
در نتیجه با توجه به جایگاه و وزن ژئوپلیتیکی این حوزه و پیوندهای عمیق جغرافیایی و ژئوپلیتیکی ایران با آن، نقش و اهمیت راهبردی خلیج فارس بر امنیت ملی ایران مسلم می‌گردد.
داشتن اقتدار با وجود خلیج فارس
امنیت ملی از دلایل دیگر اهمیت روز ملی خلیج فارس است. امنیت ملی تعاریف و نظریه‌ها میزان توسعه مفهومی هر واژه را می‌توان با بررسی میزان تألیفات موجود درباره آن مفهوم روشن ساخت. برای مثال در خصوص مفهوم مهمی چون قدرت، مشاهده می‌شود آثار علمی قابل توجهی به رشته تحریر درآمده‌اند که ابعاد تجربی و نظری موضوع را مورد تأمل قرار داده‌اند.
از همین رو می‌توان از قدرت به مصداق مفهومی که متناسب باشرایط امروزی توسعه یافته است یاد کرد. اما مفهوم امنیت ملی علی‌رغم اهمیتی که دارد، نتوانسته هم‌پای تحولات فزاینده داخلی و بینالمللی رشد کند، به گونه‌ای که (باری بوزان) از امنیت به مثابه یک مفهوم عقب مانده یاد می‌کند که تا سال ۱۹۸۰ کار جالب توجهی درخصوص تعریف و روزآمدکردن آن صورت نگرفته است.
تعریف امنیت ملی در خلیج فارس
البته نباید فراموش کرد که در همین دوران آثار نوشتاری افرادی چون (هدلی بول) ، (برنارد برودی) ، (فرانک تراگر) و (فرانک سیمونی) ارائه می‌شوند که در زمان خود آغازگر راه تازه‌ای در حوزه امینت ملی شناخته می‌شوند.
برخی اندیشمندان همانند (ریچارد بارنت) نیز به ارائه تعاریف تند و رادیکالی در ارتباط با امنیت ملی پرداخته‌اند و اظهار می‌کنند: امنیت ملی مفهومی است که ذیل آن هر کاری ممکن است انجام پذیرد.
به عبارتی امنیت ملی پوششی است برای انجام گرفتن هر نوع اقدام و عمل است که اهمیت روز ملی خلیج فارس را بسیار بیتر می کند. البته این قبیل رأی‌های رادیکالی و یک‌جانبه توسط نظریه‌پردازانی چون (کلودزیج) تعدیل شده، بدین صورت که وی اساساً معتقد است حوزه مفهومی امنیت ملی باید وسیع باشد تا بتواند تنوع مصداقی موجود در عصر خود را پوشش دهد.
وجود چنین وسعتی در حوزه مفهوم امنیت ملی است که عملاً سیاست‌گذاران مختلف را قادر می‌سازد تا از آن متناسب با شرایط ویژه کشور خود بهره ببرند و این یعنی کارآمدی عینی هر چه بیشتر مفهوم امنیت ملی.
با توجه به آنچه ذکر شد برای عدم پردازش دقیق و علمی مفهوم امنیت ملی علل متعددی را می‌توان در نظر گرفت که از آن جمله، دلایل زیر قابل توجه هستند:
- اول: پیچیدگی ذاتی مفهوم امنیت ملی که میزان رغبت محققان را کاهش می‌دهد.
- دوم: حاکمیت دیدگاه واقع‌گرایانه که منجر به سلطه مفهوم قدرت و تبعی شدن مفهوم امنیت نسبت به مفهوم قدرت شده و همین امر استقلال مفهومی امنیت ملی را از بین برده است.
- سوم: رویه جنش‌های ضدرئالیستی در اواخر دهه ۱۹۷۰م.
به‌گونه‌ای بود که ضمن نفی شدید رئالیسم به معرفی مفهوم جذاب صلح از خود پرداختند و در نتیجه مفهوم امنیت ملی در حاشیه قرار گرفت. با تأمل بر نظریات ارائه شده و دلایل عقیم ماندن مفهوم امنیت ملی، نکته‌ای که خودنمایی می‌کند این است که این مفهوم در هر زمان در راستای مفاهیم دیگری از قبیل قدرت، تمامیت ارضی، بقای کشور و… تبیین و به‌کارگیری شده است.
بر همین اساس نگارنده این سطور به ارائه تعاریفی با توجه به مفاهیم رایج کنونی در عرصه بین‌الملل می‌پردازد. برخی از پژوهشگران کنونی امور بین‌الملل، حفظ موجودیت کشور، امنیت ملی و وحدت ملی را واژه‌های مختلفی می‌دانند که متوجه یک معنی و پدیده می‌باشند که، بقای کشور است. حفظ موجودیت کشور که گاهی از آن به نفع حیاتی نیز تعبیر می‌شود، بالاترین و بنیادی‌ترین هدفی است که همه کشورها بدون استثناء در پی تحصیل آن هستند.
بنابراین حفظ موجودیت کشور یعنی امنیت ملی، هدفی است که اگر به مخاطره بیافتد، مردم و دولت آماده هرگونه فداکاری در راه آن بوده و در راه آن حتی دست زدن به جنگ را نیز سزاوار می‌شمارند. براساس چنین تعبیری، والر لیپمن بود و نبود امنیت را وابسته به توانایی کشور در دفع حمله نظامی می‌داند.
مفهوم منافع ملی
تعریف دیگر براساس مفهوم منافع ملی که تاثیر گذار بر روز ملی خلیج فارس بوده نیز مهم است. اگر منافع ملی را مجموعه منابع و اهدافی که دولت‌ها در پی کسب آن هستند بدانیم، حفظ و حراست از دستاوردهای منافع ملی بر عهده امنیت ملی است. در نهایت با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت که امنیت ملی به روندهای زیر اطلاق می‌شود:
• حفظ تمامیت ارضی، حفظ جان مردم، بقاء و تداوم سامانه اجتماعی و حاکمیت کشور (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی).
• حفظ و ارتقاء منابع حیاتی کشور.
• فقدان تهدید جدی از خارج نسبت به منافع ملی و حیاتی کشور، چراکه امروز سازگار کردن محیط با اهداف داخلی بسیار مهم است. عوامل تعیین کننده امنیت ملی در تعیین وضعیت امنیت ملی هر واحد سیاسی، عوامل و مراحل بسیاری نقش ایفا می‌کنند که می‌توان آن‌ها را در دو سطح، عوامل مربوط به محیط داخلی و عوامل مربوط به محیط خارجی معرفی نمود. الف) عوامل مرتبط با محیط داخلی در عرصه محیط داخلی، عوامل بسیاری در امنیت ملی اثر گذارند.
تاثیر عقاید بر سیاست گذاری روز ملی خلیج فارس
البته خصوصیات ملی کورها بسیار متفاوت بوده و به عوامل متعددی بستگی دارد. که برخی از مهم‌ترین عوامل داخلی عبارتند از: عوامل روان‌شناختی این عوامل شامل موضوعاتی چون برداشت‌های ذهنی، هنجارها و باورها، ارزش‌ها و افکار عمومی می‌شوند که در سیاست‌گذاری‌ها به‌طور اعم و در تعیین راهبردهای ملی به‌طور خاص تاثیر گذارند.
وضعیت جغرافیایی تاثیر گذار بر روز ملی خلیج فارس
وضعیت جغرافیایی در تدوین راهبردهای امنیت ملی کشورها وضعیت جغرافیایی چه از لحاظ وضعیت قرار گرفتن آن بر روی کره زمین و چه از لحاظ فاصله آن تا آب‌های آزاد و ارتباط آن با کشورهای مجاور تاثیرگذار هستند. البته گفته می‌شود که به دلیل ظهور سلاح‌های مدرن از میزان اهمیت وضعیت جغرافیایی تا حدی کاسته شده است، اما بی‌تردید عامل جغرافیایی هم‌چنان یکی از عوامل تعیین کننده در راهبرد امنیت ملی کشورها است.
بنابراین هنوز هم در تدوین راهبرد امنیت ملی، مسائل جغرافیایی از جمله کمیت و کیفیت منابع طبیعی، مساحت جغرافیایی، شکل و موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی، میزان منابع موجود و توانایی بهره‌برداری از این منابع دارای اهمیت بسیاری می‌باشند.
مسائل اقتصادی امروزه پویایی اقتصاد در سطوح ملی، منطقه‌ای و بینالمللی، همراه با موضوعاتی از قبیل تنظیم منابع، تکنیک‌های پیشرفته تولید، آموزش سرمایه انسانی، بازاریابی، امور مالی، بازرگانی و مجموعه قوانین و قراردادهایی که تمامی این فعالیت‌ها را به یکدیگر پیوند می دهد، بسیار پیچیده شده است و چگونگی کاربرد آن در راهبرد امنیت ملی به یکی از عوامل موفقیت یا شکست آن راهبرد تبدیل شده است.
مسائل نظامی در تدوین روز ملی خلیج فارس
مسائل نظامی در تدوین راهبرد امنیت ملی، مسائل نظامی مختلفی مطرح می‌شوند. این‌که کشور باید به چه تسلیحاتی دست یابد؟ چه حملات تروریستی ممکن است علیه منافع کشور روی دهد؟ کشورهای رقیب و دشمن در صورت جنگ احتمالی، از چه توانمندی‌های نظامی برخوردار خواهند بود و برای مقابله با آن‌ها از چه ابزارهایی استفاده می‌شود؟
با توجه به پیشرفت‌های فنی در ساخت جنگ‌افزارها و خصلت جهانی تهدیدات بالقوه، استحکامات مرزی کشورها دیگر به آسانی گذشته جلوی خطرات را نخواهند گرفت. از این‌رو با توجه به اوضاع جدید جهانی و راهبرد متناسب با آن، در بعد نظامی، کشور باید توانایی‌های ذیل را در اختیار داشته باشد:
- توانایی و امکانات برقراری امنیت ملی در کشور
- توانایی‌های تسلیحاتی متعارف برای بازدارندگی و پیروزی در جنگ‌ها
- امکانات نیروی پلیس و نیروهای امدادی بشردوستانه به علاوه جوانب غیرنظامی باید به‌صورت کافی تأمین مالی شده و سازماندهی شوند تا اقتدار و مسوولیت‌پذیری و پاسخگو بودن آن‌ها افزایش یابد.
انتهای مطلب/آ.ع
