ماجرای فتوای لغو تنباکو + حضور پررنگ مردم در این فتوا

به گزارش تلنگر؛ فتوای لغو تنباکو در طول تاریخ نشان داد که مردم چگونه می توانند با اتحاد و هم دستی با یکدیگر به خواسته های خود برسند. میرزای شیرازی اصلی ترین نقش را در این فتوا دارد.

قرارداد رژی شروع جنجال برای فتوای لغو تنباکو

در زمان ناصر الدین شاه، قراردادی به نام رژی بین ایران و شرکت انگلیسی بسته شد. در این قرارداد خریدو فروش توتون و تنباکو به ایران و انگلستان آراد شد. شرکت های انگلیسی زمین های ایران را در اختیار می گرفتند و به کشت تنباکو و توتون پرداختند. این قرار داد منافع کامل برای شرکت انگلستان داشت. تنها چیزی که به ایران می رسید سهمی از تنباکو در آخر سال به علاوه دلار انگلیسی به صورت سالیانه بود.

زمانی که سرمایه داران انگلیس به ایران آمدند و زمین های شهر شیراز و اصفهان را به تصرف گرفتند، خشم مردم ایران بلند شد و مردم ناراضی از این بی عدالتی بودند. این خشم مردم و بی اعتنایی شاه به اعتراض مردم کم کم زمینه را برای فتوا ایجاد کرد.

چه کسی فتوای لغو تنباکو را داد؟

فتوای لغو تنباکو پس لز درخواست مردم و جمعی از علما و تجار، همچنین صرافان ایرانی، توسط میرازی شیرازی صادر شد. که موفقیت در این فتوا را مدیون همکاری گسترده مردم به ویژه شهرهای تبریز و شیراز هستیم.

شاه و درباریان در برابر حکم میرزای شیرازی چه واکنشی نشان دادند؟

در ماجرای فتوای لغو توتون  وتنباکو شاه و درباریان برای آنکه شورش اعتراضی مردم را آرام کنند. اعلام کردند این فتوا جعلی است و به دستور میرزای شیرازی نبوده که مردم با فرستادن نامه و تلگرام مطمئن شدند که این فتوا به درستی بوده اسن.

قرارداد رژی توسط چه کسی پیشنهاد شد؟

پس از آنکه ناصرالدین شاه به یک سفر در اروپا رفت و یک جلسه با امین اسلطان و ماژور جرالد تالبوت داشت متوجه امتیازات و منافع توتون و تنباکو شد. پس از آن تالبوت به ایران آمد و پرداخت ۲۵ هزار لیره یک قرار داد به نام رژی با شاه امضا کرد.

واکنش تهران به قرار داد رژی

در اواخر رجب ۱۳۰۸/ اوایل مارس ۱۸۹۱ بازرگانان و دست اندرکاران تجارت تنباکو پس از تجمع در مسجد شاه به سوی حرم عبدالعظیم حسنی حرکت کردند و در آنجا بست نشستند و در نامه‌ای به شاه نوشتند که مطیع کمپانی انگلیسی نخواهند شد.

تلاش‌های تالبوت نیز برای قانع کردن تجار که می‌گفت خسارتی به آنان وارد نخواهد آمد، به جایی نرسید.

هم زمان با فراگیر شدن مخالفت عمومی با قرارداد تنباکو، در اواخر مارس و در آوریل ۱۸۹۱ در تهران و تبریز اعلامیه‌هایی به مخالفت با امتیاز تنباکو و انتقاد از شرایط کشور و اعطای امتیاز به خارجیان منتشر شد.

به گزارش کدی، کاردار انگلستان در ایران، در همین ایام که مصادف با رمضان ۱۳۰۸ بود، روحانیان نیز با استفاده از فرصت به مخالفت با قرارداد تنباکو و مداخلۀ بیگانگان در سرنوشت مسلمانان، بر منابر سخن می‌گفتند. او در گزارش خود از اینکه «این احساسات پرشور بایستی درست در زمانی برانگیخته شود که مدیر رژی تنباکوی ایران به تهران رسیده، و مشغول آماده کردن مقدمات کار است» ابراز تأسف می‌کند.

ماجرای تحریم تنابکو در اصفهان

در اصفهان زمزمه ی تحریم تنباکو پیچید و اولین کسی که این موضوع فکر کرد آقا نجفی بود. پس از آن که مهلت ۶ ماه در قرار داد رژی تمام شد. مردم اصفهان شروع به اعتراض و آشوب کردند. اما متاسفانه این اعتراضات به جایی نرسید و در این زمان آقا نجفی و برادرش شیخ محمدعلی و ملاباقر فشارکی در سخنرانی‌ها و مجالس درس خود، خرید و فروش تنباکو و استعمال دخانیات را حرام اعلام کردند.

این ماجرا سبب شد تا فقط در اصفهان ماجرای توتون و تنباکو تحریم شود و یکی از تاجران اصفهانی شروع به آتش زدن تمام انبار توتون و تنباکو خود کرد تا به دست شرکت های انگلیسی نیفتد.

متن فتوای تحریم توتون و تنباکو چه بود؟

در اواخر ربیع الآخر ۱۳۰۹، ادارۀ رژی اعلام کرد که با پایان مهلت ۶ ماهه خرید و فروش توتون تنباکو و صادرات آن منحصر به کمپانی خواهد بود. در تهران و شهرهای دیگر نگرانی و نارضایی مردم بالا گرفت. در اول جمادی الاول ۱۳۰۹ق/۳ دسامبر ۱۸۹۱م صورت استفتایی از میرزای شیرازی دربارۀ کشیدن قلیان «با وضعی که از بابت عمل تنباکو پیش آمده» و حکم میرزا که در عبارتی موجز استعمال توتون و تنباکو را به هر شکل ممنوع می‌کرد، در تهران منتشر شد.

(بسم الله الرحمن الرحیم
الیوم استعمال توتون و تنباکو بِأی نَحوٍ کان در حکم محاربه با امام زمان عجل الله تعالی فرجه است.) برخی از بستگان میرزا گفته اند که این حکم از ناحیه امام زمان علیه السلام به دست میرزا رسیده است.

پس از اعلام فتوای تحریم توتون وتنباکو توسط میرزا تمام مردم از او حمایت کردند و خوشحالی خود را اعلام کردند.

با وجود مخالفت هایی که دولت داشت بازهم نوتانستند جلوی مردم را بگیرند و تحریم به سرعت زیاد گسترش پیدا کرد و به همه جای ایران مخابره شد.

انتهای مطلب/آ.ع