بررسی کودک همسری و ارتباط آن با ازدواج اجباری
شنیدن عبارت کودک همسری یا ازدواج کودکان می تواند به تنهایی انسان را وادار به تفکر و تامل کند. اصطلاحی که این روزها بیش از هر زمان دیگری به گوش می شنویم و به چشم می بینیم.
کودک همسری یکی از بزرگ ترین معضلات جامعه امروزی است که به ویژه در کشور ایران آمار آن رو به افزایش است. در این نوع ازدواج که در اکثر موارد می توان آن را یک ازدواج اجباری به شمار آورد. دختر یا پسر زیر سن قانونی هستند و آگاهی و شناخت کاملی نسبت به خود و زندگی متاهلی ندارند. هم اکنون سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ است که البته برای دختر در صورت اجازه جد پدری و دادگاه تا ۹ سال نیز جایز است در حالی سن رای دادن، سربازی کردن، رانندگی کردن و غیره ۱۸ سال می باشد.
با اینکه کودک همسری می تواند شامل دختران و پسران شود، اما آمار به ثبت رسیده حاکی از آن است که کودک همسری بیشتر متوجه دختران است تا پسران. این ورود نابهنگام به دنیای ازدواج و تاهل، آسیب های جبران ناپذیری را به کودکان وارد می کند و بسیاری از آنها هرگز دنیای کودکی را تجربه نخواهند کرد. این نوع ازدواج در همه استانها و نقاط مختلف از کشور ایران رواج داشته و موارد زیادی از آن به ثبت رسیده است. در ادامه تصمیم داریم به بررسی کودک همسری و ارتباط آن با ازدواج اجباری بپردازیم.
بررسی کودک همسری و ارتباط آن با ازدواج اجباری
شنیدن عبارت کودک همسری یا ازدواج کودکان می تواند به تنهایی انسان را وادار به تفکر و تامل کند. اصطلاحی که این روزها بیش از هر زمان دیگری به گوش می شنویم و به چشم می بینیم. متاسفانه بسیاری از والدین و خانواده ها به دلایل مختلف، فرزندان خود را که هنوز به سن قانونی نرسیده اند درگیر این ماجرا کرده و آن ها را به سمت ازدواج زودهنگام سوق می دهند. از مهم ترین دلایل کودک همسری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فقر و مشکلات اقتصادی خانواده
- قانونی بودن ازدواج در زیر سن قانونی
- سنت ها و رسوم محلی و منطقه ای از قبیل ناف بری ….
- عدم برخورداری والدین از تحصیلات کافی و سطح پایین سواد و آگاهی آن ها از مسائل اجتماعی
- عدم وجود حمایت های قانونی برای کودکان
- باورها و اعتقادات سنتی و مذهبی
- فشارهای اجتماعی
- اعتیاد پدر، مادر یا هردو
- قمار کردن والدین و فروختن فرزندان (ازدواج اجباری و کودک همسری) برای جبران قروض و بدهی
- نابرابری ها و تبعیض های جنسیتی که میان دختران و پسران در یک خانواده وجود دارد
به باور بسیاری از افراد، کودک همسری را نمی توان یک ازدواج موفق به شمار آورد. در بررسی کودک همسری و ارتباط آن با ازدواج اجباری می توان به این موضوع اشاره کرد که کودک به دلیل عدم آگاهی کامل نسبت به شرایط و موقعیت زندگی، عدم آمادگی جسمانی کافی، عدم شناخت از مسائل زناشویی و… می تواند در معرض انواع آسیب های جسمانی و روانی باشد. تن دادن به ازدواج، درست در شرایطی که کودک از نظر عقلی و جسمی همچنان در حال رشد و تکامل است، می تواند خطرات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. این روش ازدواج، پیامدهای زیادی را برای کودک به همراه دارد که در بخش بعدی به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم.
پیامدهای کودک همسری (ازدواج اجباری)
همانطور که می دانید ازدواج یک مقوله بسیار مهم و جدی در زندگی هر فردی است که برای موفقیت در آن بایستی موارد زیادی را در نظر داشت. هر فردی معیارها و اصول خاص خود را برای انتخاب شریک زندگی اش دارد و بدون برآورده شدن این خواسته ها تن به ازدواج نخواهد داد. حال تصور کنید، کودکی در سنین پایین و به شکلی زودهنگام و غیرقابل پیش بینی به این دنیای پیچیده وارد شود. قطعا آسیب ها و پیامدهای منفی مختلفی در انتظار این کودک هستند. از جمله این پیامدها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم توازن قدرت در زندگی مشترک: در اکثر موارد کودک همسری (ازدواج کودک دختر یا یک مرد)، رابطه میان طرفین ازدواج بیشتر شبیه به والد فرزندی است تا زن و شوهری. از این رو مردان در چنین موقعیتی نقشی حاکم و مستبدانه داشته و قدرت به صورت برابر میان طرفین توزیع نمی شود.
- شکست ها و محرومیت های عشقی: اصولا کودکان در سنین پایین هنوز به هویت و شخصیت کاملی دست پیدا نکرده اند و بیشتر از هرچیزی به دنبال تایید هستند. آن ها توجه، عاطفه، محبت و عشق ورزی را بیش از هر چیز دیگری مهم می دانند و از این رو درصورت برآورده نشدن این نیازها به شکست های عشقی متوالی دچار می شوند.
- اضطراب، خشم، افسردگی
- درگیر شدن با خشونت ها و روابط جنسی اجباری
- آسیب پذیری بیشتر در برابر بیماری های مقاربتی و عفونت ها نسبت به هم سن و سالان خود
- بارداری زودرس کودکان و مشکلات جسمی و روحی بعد از آن
- بازماندن از تحصیل و نبود استقلال مالی
- نداشتن شغل مناسب و فرصت اشتغال
- عدم استقلال آن ها در زندگی
- ضعف و ناتوانی در تربیت کودک و عواقب آن برای کودکان حاصله از این ازدواجها
- سرخوردگی و کاهش عزت نفس در آن ها و…
عواقب و آثار کودک همسری در بزرگسالی
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، کودکان به دلایل متعددی تن به ازدواج اجباری و کودک همسری می دهند که بیشتر این دلایل مربوط به مشکلات و فقر حاکم در خانواده است. اینکه دوران شیرین و پر از سرخوشی کودکی را گرفته و او را با اجبار به دنیای سخت و پر از ماجرای متاهلی وارد کنند، بزرگ ترین ظلمی است که می توان در حق او انجام داد. از همین رو مسئله کودک همسری که به نوعی یک ازدواج اجباری به شمار می رود، از سوی فعالین و بسیاری از اقشار جامعه مورد نکوهش و انتقادات شدید قرار گرفته است.
عواقب و آثار منفی کودک همسری تا مدت های طولانی در ذهن و روان او باقی مانده و چه بسا که تا پایان عمر گریبان فرد را بگیرند. این عواقب از همان دوران اولیه ازدواج شروع شده و تا بزرگسالی ادامه پیدا می کنند. در ادامه به برخی از این مشکلات که در بزرگسالی می توانند رقم بخورند اشاره می کنیم:
- افسردگی های شدید و انزوای اجتماعی
- باز ماندن از تحصیل
- محدود شدن دایره دوستان به واسطه ازدواج زودهنگام
- عدم اشتغال
- طلاق و آسیب های بعد از آن
- افزایش استرس و در پی آن ابتلا به انواع بیماری های روحی و امکان خودکشی
- اختلالات روانی و شخصیتی
- عدم اعتماد به دیگران
- بروز رفتارهای ضد اجتماعی
- امکان بیوه شدن در سنین کم
- طرد شدگی از جامعه در برخی مواقع و…
کودک همسری یک نوع کودک آزاری است
کودک همسری یک پدیده مخرب اجتماعی است که متاسفانه در کشورهای مختلف بخصوص ایران به شکل قانونی قابل اجراست. اما به این موضوع از هر زاویه ای که نگاه شود می توان آثار کودک آزاری را در آن مشاهده کرد. یکی از مهم ترین خطراتی که کودک همسری می تواند برای کودک داشته باشد، گرفتن دوران کودکی از او و انتظار هماهنگ شدن با دنیای پر از پیچ و خم زن و شوهری است.
این ورود اجباری به دنیای بزرگسالی عزت نفس و شخصیت کودک را دچار انحطاط و تزلزل می کند. کودک همسری را می توان یک نوع کودک آزاری به شمار آورد، چرا که در یک ازدواج اجباری و ناخواسته آن هم در سنین کم، کودک از حداقل حقوق خود که شامل؛ امنیت روانی، جسمانی، بهداشتی، جنسی و اجتماعی هستند محروم می شود. در این نوع ازدواج برابری جنسیتی وجود ندارد و هیچ یک از طرفین در جایگاه واقعی خود قرار ندارند.
دختر ممکن است مورد آزار جنسی و رابطه ناخواسته قرار گیرد و مرد نیز به عنوان یک والد بزرگ تر از او مراقبت و نگهداری می کند. پیامدهای کودک همسری تنها به همینجا ختم نمی شود. مصیبت ها و مشکلات اخلاقی که در طول دوران رشد کودک به او تحمیل شده، باعث می شود تا او در آینده یک مادر با انواع مشکلات روحی و روانی باشد. کسی که توانایی پرورش صحیح فرزندان خود را نداشته و با انواعی از رفتارهای پرخاشگرانه و مشکلات رفتاری دست و پنجه نرم می کند و این به این معنی است برخی از کودکان نسل آینده متاثر از این مشکلات خواهند بود و این چرخه معیوب به نسلهای بعدتر نیز منتقل خواهد شد.
