کارشناسی اتفاقات مهم سال 2022

به گزارش تلنگر ؛ سال 2022 هشتمین سال متوالی بود که میزان گرمای زمین رکورد شکنی کرد. پدیده گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی جزو مهم ترین موضوعات در سال 2022 بود.

سال ۲۰۲۲ میلادی در حالی به لحظات پایانی خود نزدیک شده که در خاطره همه انسان‌ها به‌عنوان سالی متفاوت ماندگار خواهد شد. سالی که در آن شروع جنگ اوکراین را شاهد بودیم، جنگی که تمام کشورها را متأثر کرده است. علاوه بر این، همه‌گیری ویروس کرونا در این سال بسیار تضعیف شد.

در حوزه غرب آسیا تحولات بسیار مهمی در این سال رخ داد در حوزه فلسطین و اسرائیل عملیات‌های مقاومتی و انتخابات مهم اسرائیل بسیار خاص بود. برگزاری جام جهانی قطر نیز از رخدادهای مهم این سال بود. در این راستا نظر چند تن از کارشناسان مسائل بین‌الملل را در مورد مهم‌ترین اتفاقات سال ۲۰۲۲ و سرنوشت این اتفاقات در سال ۲۰۲۳ جویا شده‌ایم که در ادامه می‌آید.

محمد علی شفیعی، کارشناس مسائل آمریکا

از مهم‌ترین اتفاقاتی که در ایالات‌متحده در سال ۲۰۲۲ رخ داد، عدم تحقق موج قرمز Red Wave در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره بود. موجی که انتظار می‌رفت منجر به کسب اکثریت در هر دو مجلس قانونگذاری شود، اما به کمتر شدن سهم جمهوری‌خواهان در سنا و کسب اکثریت شکننده در مجلس نمایندگان منجر شد.

این موضوع از این باب اهمیت دارد که دموکرات‌ها با دامن زدن به اختلاف بر سر مسائله‌ای چون حق سقط‌جنین، توانستند حامیان خود را به‌پای صندوق‌های رای آورده و با روایت سازی پیرامون این موضوع، انتخابات را باوجود کارنامه به‌شدت ضعیف این حزب در کاخ سفید، از دست جمهوری‌خواهان درآورند.

این روایت سازی می‌تواند منجر به دامن زدن اختلاف در میان عامه مردم شود و در سال ۲۰۲۳ شاهد خواهیم بود که همین موضوع دستمایه تنش‌های بیشتر داخلی با شروع رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری، خواهد بود.

کامران کرمی پژوهشگر مهمان مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه

منظومه شورای همکاری خلیج‌فارس در سال ۲۰۲۲ با محوریت عربستان سعودی و قطر، کانون توجهات بین‌المللی بود که عمدتاً حول میزبانی جام جهانی فوتبال، امضای قراردادهای بزرگ انرژی و سفر رهبران ایالات‌متحده و چین به این منطقه همراه بود. برگزاری مهمترین رویداد ورزشی جهان توسط امیرنشین قطر، دیپلماسی ورزشی این کشور را که تا پیش‌ازاین با خرید باشگاه‌های بزرگ فوتبال بر سر زبان‌ها انداخته بود، در فضای جدیدی قرار داده که به تعبیر کارشناسان موجبات ارتقای قدرت نرم و اعتباری دوحه در سطح نظام بین‌الملل خواهد شد.

جدا از دیپلماسی ورزشی، قراردادهای کلان گازی قطر با چین و آلمان نیز رویداد قابل‌توجه دیگری بود که نقش و جایگاه این شیخ‌نشین جنوب خلیج‌فارس را بار دیگر در خطوط انرژی جهانی نمایان ساخت. همزمان عربستان سعودی نیز با مشارکت روسیه در رهبری اوپک پلاس، به کنترل قیمت‌ها و ایجاد موازنه نرم در برابر آمریکا اقدام کرد و سفر جو بایدن به ریاض نیز نتوانست از این تنش‌ها بین دو متحد سنتی کم کند.

متقابلاً عربستان با میزبانی سطح بالا از رئیس‌جمهور چین این خط را برجسته ساخت که دست پادشاهی برای ورود به همکاری‌های جامع با دیگر قدرت‌های بزرگ باز است.

از این زاویه می‌توان گفت که شورای همکاری خلیج‌فارس و در رأس آن سه بازیگر اصلی این شورا در سال ۲۰۲۳ نیز از ظرفیت اقتصادی و انرژیک خود برای اعمال‌نفوذ بر بازیگران جهانی اقدام خواهند کرد و جایگاه خود را در نظام بین‌الملل در حال تغییر بااهمیت انرژی، کریدور، زیرساخت و فناوری‌های جدید ارتقا خواهند داد. بااین‌وجود مسائل حل‌نشده منطقه‌ای و استعداد تنش و درگیری‌های پیش‌بینی‌نشده همچنان بر منطقه سنگینی خواهد کرد.

دکتر عفیفه عابدی کارشناس مسائل بین‌المل

حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ را می‌توان نه‌تنها مهم‌ترین رویداد سال، بلکه مهم‌ترین رویداد دهه اخیر دانست که موجب شد روند تحولات بین‌المللی به سمت افزایش تعارض منافع قدرت‌های جهانی و شکل دادن به‌صف آرایی جدید آن‌ها در مقابل همدیگر شود.

حمله روسیه به اوکراین از این لحاظ واقعه مهمی در تحول نظم بین‌المللی محسوب می‌شود که؛ یک‌طرف مستقیم این بحران قدرت فرامنطقه ای چون روسیه، به‌عنوان یک قدرت هسته‌ای عضو اصلی شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد و طرف دیگر این بحران ایالات‌متحده و نظم ژئوپلیتیکی و امنیتی ناتو محور غرب است.

این رویداد چالش جدی در برابر ایالات‌متحده به‌عنوان قدرت مدعی هژمونی جهانی ایجاد کرد. نظم اقتصادی جهانی و همراه با آن دستگاه‌های تأمین انرژی، تأمین مواد غذایی، توزیع و مبادلات مالی را دچار تحول ساخت. ژیوپلتیک جهان را در معرض تحول قرارداد.

در همین حال عدم‌حمایت مستقیم نظامی اتحادیه اروپا و آمریکا از این کشور، نه‌تنها ایده دفاع دسته‌جمعی ناتو با پشتوانه نظری ایدئالیستی را به چالش کشید، بار دیگر اصل خوداتکایی که از اصول رویکرد واقع‌گرایی است را به‌عنوان شرط اول بقا موردتوجه قرارداد.

درمجموع بحران اوکراین و ایجاد شرایط آنارشی و عدم قطعیت درباره سلطه آمریکا، امکان تغییر نظام بین‌الملل از درون آن را به روندی جدی تبدیل ساخته است. به همین ترتیب ایالات‌متحده به‌عنوان طرفدار وضع موجود در برابر هر تحولی که به تغییر نظام جهانی کمک کند مقاومت می‌کند و هر بازیگری که طرفدار تغییر وضع موجود است من مورد تنبیه قرار می‌دهد. بر ای من اساساً در سال ۲۰۲۳ هر تعارضی می‌تواند این روند را شتاب بیشتری ببخشد.

محمد محسن فایضی، کارشناس مسائل فلسطین

۲۰۲۲ برای فلسطینی‌ها پر از خاطره خواهد ماند: تعدد بی‌نظیر عملیات مسلحانه در کرانه باختری بلاخص بمب‌گذاری در قدس و هک دوربین‌های آن، شهادت شیرین ابو عاقله، جنگ ۳ روزه غزه همراه با شهادت فرماندهان جهاد اسلامی فلسطین و پرچم فلسطین در جام جهانی فوتبال قطر.

جنگ ۳ روزه غزه یک تحول بنیادین در تاریخ گروه‌های مقاومت در غزه بود. برای نخستین بار صهیونیست‌ها نبردی را هدفمند علیه گروه جهاد اسلامی فلسطین به اجرا گذاشتند. هرچند از زاویه‌ای ترور شدن شخصیت‌های اصلی شاخه نظامی جهاد اسلامی فلسطین برای تل‌آویو یک دستاورد بود اما نشان‌دهنده خیزش جدی جهاد اسلامی در تبدیل‌شدن به یک گروه خطرناک مانند حماس برای صهیونیست‌هاست.

یکی دیگر از حاشیه‌های این نبرد عدم ورود مستقیم و علنی حماس به نبرد بود که با تحلیل و تفسیرهای گوناگونی از سوی صهیونیست‌ها همراه شد.

۲ اتفاق جنگ ۳ روزه نوار غزه و خیزش جوانان کرانه باختری که دررویش گروه عرین الا سود نمایان شد را می‌توان مهم‌ترین اتفاقات تأثیرگذار در روند نظامی و مقاومت فلسطین در سال ۲۰۲۳ دانست. سال جدید میلادی بر روی یکی از استثنایی‌ترین سال‌های عملیات خودجوش مردمی و جوانان کار خود را آغاز خواهد کرد. تا نیمه ماه ۱۲ سال ۲۰۲۲ تعداد شهدای فلسطینی به آمار خیره‌کننده ۲۲۳ نفر رسیده است و از سوی دیگر ۳۰ صهیونیست کشته‌شده‌اند که در ۱۰ سال اخیر بی‌سابقه است.

سال ۲۰۲۳ با شکل‌گیری کابینه جدید راست‌گرای نتانیاهو با واگذاری برخی سمت‌های ویژه مثل وزارت امنیت به احزاب تندروی حریدی و مذهبی آغاز خواهد شد، سالی که پیش‌بینی می‌شود روند تنش و عملیات مقاومتی و در مقابل تشدید سرکوب از سوی صهیونیست‌ها در کرانه باختری و شهرک‌های صهیونیستی در آن نسبت به ۲۰۲۲ افزایشی شود.

حسن شکوهی نسب، کارشناس مسائل اروپا و آمریکا

حدود ۱۰ ماه از جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ سپری شد؛ جنگی که اگرچه از ماه فوریه آغاز شد اما درواقع ریشه در بحران کریمه و الحاق آن به روسیه در سال ۲۰۱۴ داشت و از آن زمان، غرب با تسلیح و حمایت مالی- سیاسی سران کی یف، مقدمات جنگی دیگر را باهدف تضعیف مسکو فراهم کرد.

جنگ اوکراین در ابتدا به نظر نمی‌رسید، وارد فاز فرسایشی شود اما با تداوم و تشدید آن برخی از معادلات به‌کلی دگرگون شد. خطای محاسباتی غرب، اروپا و آمریکا را در باتلاق خودساخته تحریم فروبرد و بازار انرژی بیش‌ازپیش ارزشمندی خود را به رخ سیاستمدارن کشید.

در حالی گستره بحران به سال ۲۰۲۳ کشیده شده که انتظار نمی‌رود بازی آمریکا و روسیه در زمین شطرنج اوکراین به‌زودی پایان یابد. الحاق چهار منطقه دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپوریژیا به روسیه، فرارسیدن ماه سرد که غرب از آن وحشت داشت، نبود میانجی معتبر، مؤثر و بی‌طرف، بسته ماندن درهای دیپلماسی تا به امروز ازجمله عواملی است که باعث شده هیچ کورسوی امیدی برای پایان بحران دست‌کم در آینده‌ای نزدیک به چشم نخورد.

الهام عابدینی، کارشناس مطالعات بریتانیا

جنگ اوکراین را از جنبه‌های مختلفی می‌توان مهم‌ترین اتفاق در عرصه نظام بین‌الملل در سال ۲۰۲۲ دانست. اغلب وقتی درباره این جنگ صحبت می‌شود، موضوع انرژی، ناتو، دلایل حمله روسیه و عملکرد آن و منافع آمریکایی‌ها در این جنگ صحبت می‌شود اما یکی از نکاتی که کمتر به آن توجه شده، عملکرد بریتانیا در این جنگ است. بریتانیا پس از برگزیت از طرحی به نام «بریتانیای جهانی» رونمایی کرد و در آن اشاره کرد این کشور به دنبال افزایش نقش‌آفرینی در سطح بین‌الملل، یافتن شرکای جدید و به‌نوعی احیای امپراتوری قدیمی خود است.

امضای پیمان امنیتی اکس AUKUS میان بریتانیا، آمریکا و استرالیا در اواخر ۲۰۲۱ و پس‌ازآن هم نقش‌آفرینی گسترده بریتانیا در حمایت از اوکراین در سال ۲۰۲۲ بیانگر گام برداشتن بریتانیا در این جهت بود. در شرایطی که کشور با مشکلات داخلی به‌ویژه اقتصادی زیادی درگیر بود، بوریس جانسون، نخست‌وزیر وقت نخستین رهبر خارجی بود که به اوکراین سفر کرد. برابر گزارش مجلس، این کشور تاکنون حدود ۲۰ میلیارد دلار به اوکراین کمک کرده است.

بریتانیا پس از بر گزیت و بعد هم دنیاگیری کرونا با مشکلات زیادی در حوزه زنجیره تأمین و توزیع کالا مواجه شد و حالا با توجه به تحریم‌ها علیه روسیه، بحران انرژی هم به آن اضافه‌شده است. تغییر ۵ نخست‌وزیر در ۶ سال شاهدی بر وضع متزلزل سیاسی در این کشور است.

از سوی دیگر مرگ ملکه الیزابت و جانشینی شاه چارلز که از محبوبیت چندانی هم در این کشور برخوردار نیست، یکی از عوامل دست‌کم نمادین برای ایجاد وحدت را بسیار تضعیف کرده است. با در نظر گرفتن همه این مسائل به نظر می‌رسد بریتانیا همچنان برای افزایش نقش‌آفرینی سیاسی در نظام بین‌الملل به‌ویژه در کنار آمریکا برای مقابله با چین و روسیه تلاش کند اما مشکلات داخلی آن اجازه نمی‌دهد حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت به اهداف خود در «بریتانیای جهانی» دست یابد.

محمد بیات، کارشناس مسائل غرب آسیا

یکی از رویدادهای مهم دیپلماتیک در سال ۲۰۲۲، پنج دور مذاکرات امنیتی بغداد، میان ایران و عربستان سعودی بود که درروند آن پیشرفت‌های فراوانی در کاهش اختلافات بر سر پرونده‌های منطقه‌ای، به‌ویژه بحران یمن به وجود آمد. در آن زمان مسیر مذاکرات تهران –ریاض به‌قدری مثبت بود که وزیر خارجه عراق سخن ازسرگیری روابط دیپلماتیک و احتمال دیدار میان وزرای خارجه ایران و سعودی در دور ششم یا هفتم مذاکرات بغداد به میان آورد.

بااین‌حال افزایش تنش‌های سیاسی در بغداد موجب به تعویق افتادن دور ششم مذاکرات در شهریورماه ۱۴۰۱ شد. همچنین با آغاز ناآرامی‌های داخلی، دخالت‌های پیدا و پنهان سعودی در امور ایران، همچون ایجاد و تقویت شبکه‌های ماهواره‌ای همچون «ایران اینترنشنال»، «ایندیپندنت فارسی» و «العربیه فارسی» یا حمایت مالی- تسلیحاتی از جریانات تجزیه‌طلب در سیستان و بلوچستان سبب ایجاد سایه بدبینی در روابط سیاسی میان دو کشور شد.

روز سه‌شنبه ۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، کنفرانس «بغداد ۲» در امان پایتخت اردن هاشمی برگزار شد. در جریان این کنفرانس امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در رخدادی بی‌سابقه با فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان دیدار و گفت‌وگو کرد. پس از پنج دور گفت گوه‌ای امنیتی میان تهران- ریاض حال به نظر می‌رسد مسیرهای دیپلماتیک میان دو کشور گشوده و قرار است با آغاز سال ۲۰۲۳ میلادی فصلی جدید در روابط سیاسی- امنیتی میان تهران- ریاض آغاز شود. نگارنده معتقد است در صورت وجود اراده سیاسی جدی میان دو کشور، به‌احتمال‌زیاد در سال جدید میلادی شاهد کاهش تنش‌ها در پرونده‌های مهم منطقه‌ای در یمن، لبنان و سوریه خواهیم بود.

همچنین با کاهش اختلافات منطقه‌ای می‌توان انتظار داشت که سفارتخانه‌ها و دفاتر دیپلماتیک میان دو کشور مجدداً بازگشایی شوند. بااین‌حال متغیرهایی همچون تداوم دخالت‌های سعودی در امور داخلی ایران، قدرت گیری مجدد نتانیاهو و سرعت گرفتن قطار عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی می‌توانند مانع جدی بر سر کاهش تنش‌ها میان ایران و پادشاهی سعودی باشند.

انتهای مطلب/ی.ن