برجام امضا شد؟

به گزارش تلنگر؛ سکوت سیاسی حاکم بر کشور، نماز جمعه‌های این چند هفته و چند عامل بیرونی دیگر همگی نشان از نرمش تیم‌های سیاسی تندرو می‌دهد. نکته‌ای که به نظر عجیب می‌رسد اما عجیبتر از آن شروع تبلیغات شرکت‌های بین‌المللی است که قبلا به دلیل تحریم‌های ایالات متحده امریکا از ایران رفته بودند.

در کنار این موضوع پیغام دادن امریکایی‌ها به ایران از طریق عراق، رفتن وزیر امور خارجه کشورمان به این کشور و مخابره خبر حضور آقای عراقچی در مذاکرات و سپس تکذیب آن؛ همزمان مخابره خبر سفر قریب الوقوع رافائل گروسی رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران علل اصلی است که می‌توان گمانه زنی کرد که برجام یا امضاء شده یا به مرحله امضاء رسیده است. 

چرا امضاء برجام اعلام نمی‌شود؟

در صورتی که علل بالا را دلایلی قطعی برای انجام گرفتن توافق بین ایران و 1+5 بدانیم؛ باید بررسی کنیم که چرا این توافق توسط ایران و طرف‌های مذاکره کننده اعلام نمی‌شود؟ 

به جز کشورهای چین و روسیه که واکنشی نسبت به حوادث پائیز امسال نداشتند؛ کشورهای اروپایی و ایالات متحده امریکا به طور کامل حمایت خود را از اغتشاشات اعلام و نسبت به عملکرد نظام ایران در مقابل شعار زن زندگی آزادی و هنجار شکنی‌های پس از آن واکنش منفی نشان دادند که نتیجه آن انواع تحریم‌های عجیب، مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و راهپیمایی‌هایی علیه جمهوری اسلامی به قصد سقوط نظام بود. حال که نظام سقوط نکرده و شرایط در حال عادی شدن است، همچنین وعده‌های اپوزوسیون خارج نشین هم مبنی بر ادامه ماجرا در زمستان به سر منزل مقصود نرسیده؛ این کشورها مجبور به بازگشت سر میز مذاکره شدند.

اما مشکل از اینجا به بعد است؛ این کشورها با تمام قوای رسانه‌ای ایران را کشوری متخاصم و نافی حقوق بشر جلوه دادند؛ به همین دلیل امروز به خاطر فشار افکار عمومی امکان اعلام این مهم را ندارند و در صورتی هم که توافقی صورت گرفته باشد و برجام به امضاء رسیده باشد یا در شرف امضاء شدن باشد عملا در سکوت رسانه‌ای به آن خواهند پرداخت.

آنچه در برجام اتقاق افتاد

توافق برجام یا همان برنامه جامع اقدام مشترک توافقی کامل و نهایی هسته‌ای بین ایران و کشورهای 1+5 است که در اسامی دیگر به توافق هسته‌ای ایران یا توافق ایران نیز شناخته می‌شود.. این برنامه برای کنترل و نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با پروتکل‌های سختگیرانه و محدودیت‌های قید شده در آن است. این تفاهم ادامه‌ای بر توافق هسته‌ای لوزان، در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ است. بر اساس این تفاهم ایران شروطی در غنی‌سازی اورانیوم را در ازای آزادسازی پول‌های بلوکه شده خود و فروش آزادانه نفت در جهان را پذیرفت. این دور از مذاکرات در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی صورت گرفت و به واسطه آن صد میلیارد دلار پول به ایران داده شد. این دور از مذاکرات به صورت رسمی پس از پذیرفتن توافق موقت ژنو از ماه نوامبر سال ۲۰۱۳ آغاز شد و که کشورهای درگیر مذاکرات به مدت ۲۰ ماه به بحث بر سر توافق پرداختند تا سرانجام در آوریل سال ۲۰۱۵ تفاهم هسته‌ای لوزان شکل‌گرفت.

به موجب این توافق، ایران قبول کرد ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی کند و درصد غنی سازی اورانیوم را کمتر از 20 درصد نگاه دارد، همچنین تعداد سانتریفیوژ‌های خود را به میزان دو سوم کاهش داده و 15 سال به همین صورت نگاه دارد. ایران همچنین قبول کرد که اورانیوم را بیش از 5 درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد. فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژ‌های نسل اول استفاده‌می‌کرد محدود بماند. بر همین اساس قرار شد تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) دسترسی کاملی به تمام تأسیسات اتمی ایران داشته‌باشد. درنتیجه این توافقنامه که قرار بود تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه‌ داشته باشد، ایران باید از تحریم‌های شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و تحریم‌های ثانویه ایالات متحده بیرون می‌آمد و امکان ورود آزادانه به بازارهای بین المللی را پیدا می‌کرد.

این دور از مذاکرات برنامه هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از ظهر روز شنبه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵، در هتل کوبورگ در شهر وین اتریش با حضور جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و هیئت‌های کارشناسی دو طرف آغازشد. ضرب‌الاجل تعیین‌شده زمان این مذاکرات، روز سی‌ام ژوئن بود که سه بار به ترتیب تا سوم، دهم و سیزدهم ژوئیه تمدید شد.

عهدشکنی امریکایی ها و خروج از برجام

در حالی که به دلیل کارشکنی‌ها، شرکت‌های بین المللی به دلیل ترس از معامله با ایران به سختی وارد بازارهای ایران می‌شدند و به صورت عملی ایران نتوانسته بود از منافع برجام بهره ببرد و عملا توافق به صورت یکطرفه اجرا شده بود؛ در ۱۸ اردیبهشت سال ۱۳۹۷، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام‌کرد. در شب ۱۵ دی ۱۳۹۸، دولت حسن روحانی نیز پس از چهار مرحله کاهش تعهدات خود، طی بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست. از آن زمان غنی‌سازی در ایران افزایش پیدا کرد و بنا بر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تا ۱۵ می ۲۰۲۲ (۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱) ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران که بر اساس برجام محدود به ۲۰۲ کیلوگرم بود، به سه هزار و ۸۰۹ کیلوگرم و میزان ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی ایران نیز با ۹/۹ کیلوگرم افزایش به ۴۳/۱ رسید. آمریکا در سپتامبر ۲۰۲۰، تلاش کرد با فعالسازی مکانیسم ماشه تقریباً تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را برگرداند که با مخالفت اکثریت اعضای شورای امنیت موفق به این کار نشد. با رسیدن جو بایدن به ریاست جمهوری آمریکا در ژانویه ۲۰۲۱، اعضای ۵+۱ و ایران مذاکراتی را برای پیوستن مجدد آمریکا به برجام شروع کرده‌اند که تاکنون بی‌نتیجه بوده‌.

سخن پایانی

با این وجود شواهد نشان از این موضوع دارد که برجام به امضاء طرفین رسیده است ولی هنوز اعلام نشده.

انتهای مطلب/ ا.م