اردوغان و تلاش برای نابودی نماد مقاومت کُردها

سجاد حشمتی پژوهشگر مسائل کردها و دانشجوی ارشد مطالعات خاورمیانه دانشگاه خوارزمی در طی یادداشت اختصاصی برای پایگاه خبری تلنگر نوشت:

حملات ترکیه با همراهی ارتش آزاد سوریه پس از سقوط بشار اسد افزایش یافت؛ حملاتی که علیه نیروهای دموکراتیک سوریه موسوم به « قسد » (به رهبری کُردها) بود و موجب درگیر شدید میان طرفین شد. شهر منبج کانون اصلی درگیری‌ بود اما در نهایت آمریکا با میانجی‌گری میان کردها و ترکیه آتش‌بس برقرار و مقرر کرد که نیروهای کُرد در اسرع وقت از این شهر عقب‌نشینی کنند و آتش‌بس سراسری در سوریه برقرار شود؛ اما با این وجود ترکیه حملات خود را افزایش داد و اینبار از جهات مختلف (ازجمله پل قره‌قوزاق) کوبانی را آماج بمباران و حملات خود قرار داد؛ شهری که نماد مقاومت کُردها علیه داعش و سنگ‌بنای روابط آمریکا با کُردهاست.

موقعیت کوبانی

کوبانی (عین‌العرب) شهری کردنشین در استان حلب و در نزدیکی مرز ترکیه است؛ به‌طوری که پایگاه‌های مرزی ترکیه از کوبانی قابل رویت هستند. این شهر در سال 2012 به کنترل کُردها درآمد و در سپتامبر 2014 تحت محاصره شدید داعش قرار گرفت. پیشروی داعشی‌ها و قتل‌عام غیرنظامیان باعث شکل‌گیری تظاهرات جهانی و بین‌المللی شدن نام کوبانی شد. فشارهای جهانی باعث شد ترکیه مرزهای خود را به روی نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان برای کمک به کوبانی باز کند و همچنین نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا حملات متعددی را علیه مواضع داعش ترتیب دادند.

نیروهای کُرد محاصره کوبانی را با کندشدن پیشروی‌ داعش شکستند و در ژانویه 2015 شهر را از حضور داعش پاکسازی کردند. مقاومت کوبانی باعث شکل‌گیری روابط آمریکا با نیروهای کُرد شد.

حملات به منبج و اعلام آتش‌بس

آنطور که ذکر شد پس از سقوط بشار اسد تهاجم نیروهای ارتش ترکیه با همراهی شبه نظامیان مزدورش به کردهای منبج شدیداً افزایش یافت. پهپادها و توپخانه‌های ترکیه به طور مداوم مواضع شورای نظامی منبج (وابسته به نیروهای دموکراتیک سوریه) را بمباران می‌کردند و آنها  نیز باوجود برتری تسلیحاتی ترکیه مقاومت جانانه‌ای کردند که در نهایت با میانجی‌گری آمریکا آتش‌بس برقرار شد.

به گفته مظلوم کوبانی فرمانده کل نیروهای دمکراتیک سوریه «…نیروهای قسد بر اساس توافقات در اسرع وقت از منبج خارج خواهند شد و در ازای آن امنیت جان غیرنظامیان تضمین خواهد شد. باوجود آتش‌بس اما شورشیان ارتش آزاد با حمایت‌های هوایی و توپخانه‌ای ترکیه، حملات خود را  به سد تشرین (در نزدیکی منبج) و پل قره‌قوزاق (در جنوب کوبانی) ادامه دادند. هدف آنها بعد از تصرف منبج، شهر مرزی کوبانی است…»

ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا باردیگر مذاکراتی را بین نیروهای قسد و ترکیه انجام داد که نهایتاً با شکست مواجه شد. بخش کُردی صدای آمریکا دو موضوع را عامل شکست مذاکرات اعلام کرد: «…یکی از موضوعات انتقال بقایای آرامگاه «سلیمان شاه» به مکان اصلی خود در نزدیکی پل قره‌قوازق (کوبانی) بود؛ اما دولت ترکیه با طرح درخواست تصرف یک کیلومتر از اراضی نزدیک پل و استقرار تجهیزات سنگین در این محدوده حل این موضوع را با مشکل مواجه کرد. موضوع دیگر خروج غیرنظامیان و نظامیان خواستار ترک شهر منبج بود که خروج آنها با مخالفت شدید نیروهای شورشی مواجه شد. ترکیه در واقع به دنبال بهانه‌ای برای شکست مذاکرات بود…»

خطر سقوط کوبانی و واکنش‌های جهانی

شورشیان پس از شکست مذاکرات آرایش کاملا جنگی در نزدیکی کوبانی گرفتند و ترکیه نیز تانک‌ها و سلاح‌های سنگین خود را در مرزهای خود با کوبانی مستقر کرد. روزنامه «وال استریت ژورنال» به نقل از مقامات آمریکایی مدعی شد: «…ارتش ترکیه برای عملیات زمینی و هوایی به‌منظور تصرف شهر کوبانی آماده می‌شود…»

با افزایش احتمال سقوط کوبانی «مظلوم کوبانی» فرمانده کل نیروهای قسد در توئیتر خود از آمادگی برای ایجاد منطقه عاری از سلاح در کوبانی خبر داد. وی در پیام خود تأکید کرد که آنها به دنبال غیرنظامی کردن کوبانی و توزیع مجدد نیروها با حمایت آمریکا هستند. علاوه بر واکنش‌ مقامات کُرد مقامات کشورهای مختلف نیز به وقایع کوبانی واکنش نشان دادند. سناتور لیندسی گراهام (از سناتورهای جمهوری خواه آمریکا)  و کریس وان هولن (از سناتورهای دموکرات) طی بیانیه‌ای مشترک تاکید کردند که در صورت امتناع ترکیه از آتش‌بس و برقراری صلح در مرزهای خود از جمله مرز کوبانی لایحه تحریم‌های ترکیه را با حمایت هر دو حزب (جمهوری‌خواه و دموکرات) در پیش خواهند گرفت.

سخنگوهای پنتاگون و وزارت خارجه آمریکا نیز تأکید کردند که تحولات کوبانی را رصد می‌کنند و در تلاش برای برقراری آتش‌بس بین کُردها و ترکیه هستند. «جان کندی» (سناتور جمهوری خواه) در مصاحبه با «فوربس» به اردوغان هشدار داد که اگر به کُردها آسیب برساند لایحه تحریم‌های ترکیه را در کنگره آمریکا در پیش خواهد گرفت.

رئیس جمهور و وزیر خارجه فرانسه نیز به تحولات کُردهای سوریه واکنش نشان دادند. «ایمانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه در گفتگو با اردوغان بر شرکت کُردها در پروسه سیاسی دولت جدید سوریه تاکید کرد. وزیر خارجه فرانسه نیز اعلام کرد که کردها متحدان ما هستند و باید از آنها مراقبت کنیم.

کوبانی نماد مقاومت کُردها و تلاش اردوغان برای نابودی آن

حملات داعش به کوبانی و مقاومت کُردها این شهر را به نماد جهانی مقاومت در برابر تروریسم تبدیل کرد و مشروعیت سیاسی زیادی به کُردها در وضعیت آشفته سوریه بخشید. روابط آمریکا با کُردهای سوریه از زمان بحران کوبانی آغاز و این موضوع موجب بروز اختلافات جدی میان آمریکا و ترکیه بر سر مسئله سوریه شد. این روابط به کُردهای کوبانی کمک کرد تا در سطح جهانی شناخته شوند و حمایت بین‌المللی کسب کنند.

آمریکا یک گروه شبه نظامی با عنوان « نیروهای دمکراتیک سوریه » را پس از این تحولات با حمایت‌های گسترده مالی و تسلیحاتی تشکیل داد. این گروه شامل کُردها، اعراب، ارامنه و دیگر اقوام ساکن در سوریه بود که تحت رهبری کُردها فعالیت می‌کنند. « نیروهای دمکراتیک سوریه » تا سال 2017 موفق شدند بیش از 30 درصد خاک این کشور را تحت کنترل خود درآورند.

کردستان سوریه از نظر جمعیت و وسعت کوچکتر از مناطق کُردنشین ایران، ترکیه و عراق است و به همین دلیل در انزوا و فراموشی قرار دارد. تحولات کوبانی باعث شد کُردهای سوریه از این انزوا خارج شوند و خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در کشورشان معرفی کنند؛  از سوی دیگر اردوغان که در سال 2014 سقوط کوبانی و تضعیف کُردها را حتمی می‌دانست تحت فشار بین‌المللی (به ویژه آمریکا) ناچار شد مرزهای خود را برای ارسال کمک به کُردها باز کند.

اردوغان در تلاش است تا کوبانی نماد مقاومت و حماسه کُردها رانابود کند؛ علاوه بر این کوبانی در میان دیگر مناطق تحت کنترل ترکیه (شامل جرابلس (حلب)، سریکانی (رأس‌العین) و گره‌سپی (تل‌ابیض)) قرار دارد و این موضوع مانع از اتصال این مناطق به یکدیگر شده است. ترکیه قصد دارد با اشغال کوبانی مناطق تحت کنترل خود را در رقه، حلب و حسکه به هم متصل کند و ترکیب جمعیت مناطق کُردنشین را با کوچ‌دادن کُردها از غرب رود فرات به شرق آن تغییر دهد تا در نهایت طرح خودمختاری کُردها را برای همیشه نابود کند.