بیوگرافی سید مصطفی محقق داماد؛ فقیه، حقوقدان و اصلاح‌طلب برجسته ایران

در این مطلب از تلنگر به بررسی ابعاد مختلف زندگی سید مصطفی محقق داماد از جمله تحصیلات، فعالیت‌های علمی و اجرایی، تألیفات و مواضع سیاسی و اجتماعی وی خواهیم پرداخت. سید مصطفی محقق داماد یکی از چهره‌های برجسته فقهی، فلسفی، حقوقی و فرهنگی در ایران است. او به عنوان مجتهد، فیلسوف و حقوقدان فعالیت‌های متنوعی در زمینه‌های مختلف علمی و اجرایی داشته است.

زندگی و تحصیلات

سید مصطفی محقق داماد در سال ۱۳۲۴ شمسی در قم متولد شد. او فرزند سید محمد محقق داماد و نوه دختری آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، بنیان‌گذار حوزه علمیه قم است. محقق داماد ابتدا تحصیلات ابتدایی خود را در قم آغاز کرد و سپس وارد حوزه علمیه قم شد. در این حوزه او ابتدا مقدمات و منطق را آموخت و سپس نزد استادان برجسته‌ای چون آیت‌الله شهید دکتر بهشتی، شهید مطهری و آیت‌الله منتظری به تحصیل دروس سطح پرداخت. همچنین در رشته فلسفه اسلامی از محضر شهید مطهری بهره‌برد.

سید مصطفی محقق داماد علاوه بر تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را نیز ادامه داد. او در سال ۱۳۴۴ وارد دانشگاه تهران شد و در رشته‌های فلسفه و حقوق اسلامی تحصیل کرد. پس از فارغ‌التحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد به دانشگاه کاتولیک لوون در بروکسل رفت و در رشته حقوق بین‌الملل عمومی موفق به اخذ مدرک دکترا شد.

فعالیت‌ها و مناصب اجرایی

محقق داماد در طول زندگی خود مسئولیت‌های زیادی در عرصه‌های مختلف اجرایی و قضائی برعهده داشته است. از جمله مهم‌ترین این مسئولیت‌ها می‌توان به ریاست سازمان بازرسی کل کشور از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ اشاره کرد. همچنین او از سال ۱۳۷۴ تاکنون به عنوان رئیس شورای تولیت و هیئت‌مدیره بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار فعالیت می‌کند. محقق داماد عضو هیئت امنای دانشگاه شهید مطهری و هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است. همچنین وی در مسئولیت‌های علمی متعددی چون عضویت در فرهنگستان علوم ایران و تدریس در دانشگاه‌های شهید بهشتی، شهید مطهری و دانشگاه علوم اسلامی رضوی فعالیت دارد.

تألیفات و فعالیت‌های علمی

محقق داماد علاوه بر فعالیت‌های اجرایی، آثار زیادی در زمینه‌های فقه، حقوق، فلسفه و دیگر شاخه‌های علوم اسلامی تألیف کرده است. او بیش از ۳۰ مقاله در رشته‌های فلسفه، حقوق و دین نوشته است. برخی از مهم‌ترین آثار او عبارتند از:

فاجعه جهل مقدس
در دادگاه جهل مقدس
الهیات محیط زیست
روشنگری دینی در دو جلد
بازخوانی فقهی امر به معروف و نهی از منکر و اجرای حدود
قواعد فقه در پنج جلد به زبان فارسی،
دورهٔ اصول فقه در سه جلد به زبان فارسی،
حقوق خانواده در یک جلد به زبان فارسی،
تحلیل فقهی وصیت در یک جلد به زبان فارسی،
تحلیل فقهی اخذ به شفعه در یک جلد به زبان فارسی،
تحلیل فقهی احتکار در یک جلد به زبان فارسی،
مطالعات تطبیقی در فلسفه اسلامی، ترجمهٔ از انگلیسی به فارسی در یک جلد،
حقوق بین‌المللی عمومی اسلامی، ترجمه از انگلیسی به فارسی در دو جلد،
سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمهٔ از انگلیسی به فارسی در یک جلد،

علاوه بر اینها بیش از ۳۰ مقاله در رشته‌های فلسفه، دین و حقوق نوشته است، از جمله:
فقه پزشکی، دوره فقه پزشکی۱
مفهوم اسلامی حقوق بشر دوستانه به زبان فارسی،
رعایت قوانین انسان دوستانه به زبان فارسی،
حقوق بشر از دیدگاه علی (ع) به زبان فارسی،
اسلام و دعوت ادیان به رعایت حق و کرامت (به زبان فارسی)،
مقالهٔ «Religious Minorities in the Islamic Republic of Iran» به زبان انگلیسی،
مقالهٔ «Religious Tolerance and Universal Brotherhood in Islam» به زبان انگلیسی،
تحصیل مال نامشروع در حقوق اسلامی (به زبان فارسی)
تحلیل فقهی حقوقی وقف فعلاً جلد اول منتشر شده است (به زبان فارسی)
حکمت برتر: درسگفتاری دربارهٔ نوآوری‌های فلسفهٔ صدرا (به زبان فارسی)
حکمت و دیانت. ۱۴۰۳

مواضع سیاسی و اجتماعی

سید مصطفی محقق داماد در زمینه مسائل سیاسی و اجتماعی نیز همواره مواضع خود را صریح بیان کرده است.

او در دوران پس از انقلاب اسلامی به عنوان یکی از چهره‌های فعال در اصلاحات شناخته می‌شود.

در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸ و اعتراضات پس از آن، محقق داماد مواضع صریحی در محکومیت اقدامات حاکمیت علیه مردم گرفت.

او همچنین در واکنش به کشته‌شدن مهسا امینی در سال ۱۴۰۱، بر ضرورت تحقیق در علت‌های این حوادث و اجتناب از مجازات صرف افراد در سطوح پایین تأکید کرد.

محقق داماد همچنین در نامه‌ای خطاب به قضات کشور، بر اهمیت رعایت عدالت و برخورد با تندروی‌ها در قضایای پس از انقلاب تأکید کرده و نسبت به اجرای غیر مشروع مجازات‌ها هشدار داد.

خانواده سید مصطفی محقق داماد

سید مصطفی محقق داماد از خانواده‌ای برجسته در حوزه علمیه قم و دنیای سیاست و فرهنگ است. او با فاضله لاریجانی، تنها دختر استاد خود میرزا هاشم آملی، ازدواج کرده است. سه دختر او عبارتند از مریم السادات محقق، صدیقه محقق و زهرا محقق که در رشته‌های حقوق، ادبیات و مهندسی تحصیل کرده‌اند. او همچنین دو پسر دارد.

سخن آخر

سید مصطفی محقق داماد نه تنها به عنوان یک عالم دینی و فقیه برجسته شناخته می‌شود بلکه نقش مهمی در تحولات علمی، فرهنگی و اجتماعی ایران داشته است. فعالیت‌های علمی و اجرایی او در عرصه‌های مختلف از جمله حقوق، فقه، فلسفه و سیاست تاثیر زیادی در شکل‌گیری روندهای فکری و اجتماعی کشور داشته است. مواضع شجاعانه او در زمینه عدالت و حقوق بشر همچنان در جامعه ایران مورد توجه و احترام قرار دارد.

انتهای مطلب / ف.ر