بیوگرافی کامل احمد توکلی | چهرهای اصولگرا با نگاهی اصلاحگر
احمد توکلی سیاستمدار اصولگرا و اقتصاددان ایرانی بود که سابقه نمایندگی مجلس را داشت و مؤسسه دیدبان شفافیت و عدالت را بنیانگذاری کرد.
به گزارش تلنگر؛ احمد توکلی (زاده ۱۳۳۰ – درگذشت ۱ مرداد ۱۴۰۴) سیاستمدار ایرانی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس پیشین مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی بود.
او سابقه سخنگویی دولت محمدعلی رجایی و وزارت کار و امور اجتماعی در کابینه اول میرحسین موسوی را در کارنامه دارد. در دوره اول مجلس، نماینده مردم بهشهر و در دورههای هفتم تا نهم، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی بود. توکلی از آغاز دوره هفتم تا اوایل دوره نهم، ریاست مرکز پژوهشهای مجلس را برعهده داشت.
وی همچنین در دو دوره از انتخابات ریاست جمهوری (ششم و هشتم) شرکت کرد و در هر دو دوره، رقیب اصلی نامزدهای پیروز یعنی اکبر هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی بود و در رتبه دوم قرار گرفت. در انتخابات مجلس دهم نیز با حضور در فهرست ائتلاف اصولگرایان تهران شرکت کرد اما با قرار گرفتن در رتبه ۳۵، از راهیابی مجدد به مجلس بازماند.
احمد توکلی کیست؟ | زندگی شخصی احمد توکلی
احمد توکلی در سال ۱۳۳۰ در شهر بهشهر به دنیا آمد. نیاکان او اصالتاً اصفهانی بودند و یکی از اجدادش در پی مراودات تجاری با روسیه و قفقاز در دوران تزاری، به شمال ایران مهاجرت کرده بود. او پسرِ دخترخاله ناتنی علی لاریجانی (رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی) و داماد خانواده لاریجانیها نیز هست. وی دارای هفت فرزند (پنج پسر و دو دختر) بود.
از جمله فرزندان او، زهیر توکلی داماد صادق زیباکلام است و محمد توکلی، دیگر پسرش، از طراحان شناختهشده گرافیک بود که به دلیل نارسایی کبد در سن ۳۴ سالگی درگذشت. گفته میشود احمد توکلی در سالهای پایانی عمر به بیماری پارکینسون مبتلا بود.
تحصیلات احمد توکلی
توکلی در سال ۱۳۴۸ وارد دانشگاه پهلوی (دانشگاه شیراز کنونی) شد و در رشته برق به تحصیل پرداخت، اما پیش از فارغالتحصیلی بهدلیل شرکت در اعتصابات، از دانشگاه اخراج شد. وی بعداً مدرک دکترای خود را در رشته اقتصاد در سال ۱۳۷۵ از دانشگاه ناتینگهام انگلستان دریافت کرد. عنوان پایاننامهاش «دلایل تورم در اقتصاد ایران، ۱۹۷۲–۱۹۹۰» بود که با حمایت مالی وزارت فرهنگ و آموزش عالی ایران تدوین شد.
پس از بازگشت به ایران، توکلی بهعنوان استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی مشغول به تدریس شد و در سال ۱۳۹۲ بازنشسته شد.
ادعاها درباره مدرک تحصیلی او
در مهرماه ۱۳۹۰، برخی سایتهای نزدیک به دولت احمدینژاد مدارکی درباره نحوه پذیرش و بورس دکترای احمد توکلی منتشر کردند که ادعا میکرد او بدون مدرک کارشناسی ارشد، وارد دوره دکترای اقتصاد در انگلستان شده است و مدرکش معادل دکتری محسوب میشود.
در این اسناد به برخی تخلفات مالی و اداری اشاره شده بود. با این حال، باید توجه داشت که در سیستم آموزشی بریتانیا، ورود مستقیم به مقطع دکترا از دوره کارشناسی رایج است و ایران نیز تا سال ۲۰۱۰ مدارک دکترای اخذشده بهصورت مستقیم از کارشناسی را «معادل» ارزیابی میکرد.
سوابق اجرایی و سیاسی احمد توکلی
توکلی پس از انقلاب در سمتهایی همچون رئیس شهربانی، دادیار، دادستان انقلاب و رئیس کمیته انقلاب اسلامی بهشهر فعالیت کرد. بهشهر در دوران مسئولیت او بهدلیل اجرای دقیق احکام قصاص و قطع دست دزد، در سطح کشور شناخته شده بود.
او در کابینه میرحسین موسوی بهعنوان وزیر کار و سخنگوی دولت منصوب شد. پس از استعفا، روزنامه رسالت را بنیانگذاری کرد و سپس برای ادامه تحصیل راهی انگلستان شد. پس از بازگشت، در سال ۱۳۷۶ روزنامه فردا را تأسیس کرد. این روزنامه که از پیشگامان روزنامهنگاری مستقل بهشمار میرفت، بهدلیل پافشاری توکلی بر استقلال از کانونهای قدرت با مشکلات مالی روبهرو و تعطیل شد.
سعید حجاریان بعدها ادعا کرد که توکلی وام راهاندازی روزنامه را صرف خرید چاپخانه کرده است، اما در ادامه رسماً بابت این ادعا عذرخواهی کرد و از او بهعنوان فردی مبارز با فساد یاد کرد. توکلی نیز در پاسخ از او تشکر کرد.
توکلی و انتخابات ریاست جمهوری
توکلی در انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۳۷۲ رقیب اصلی اکبر هاشمی رفسنجانی بود؛ در حالیکه بسیاری از اصولگرایان (راستیها) از هاشمی حمایت میکردند، توکلی با نقد صریح سیاستهای اقتصادی دولت او وارد کارزار انتخاباتی شد.
در انتخابات سال ۱۳۸۰ نیز در شرایطی که اغلب گروههای اصولگرایان سکوت کرده بودند، احمد توکلی بهعنوان رقیب اصلی و منتقد جدی سید محمد خاتمی وارد رقابت شد و با فاصلهای زیاد در رتبه دوم قرار گرفت.
نقش احمد توکلی در انتخابات نهم ریاست جمهوری
احمد توکلی در انتخابات نهم ریاستجمهوری از جمله نامزدهای ابتدایی جریان اصولگرا بود. با این حال، بنابر توافقی درونگروهی میان نامزدهای اصولگرا، مقرر شد هر کاندیدایی که در نظرسنجیها از سایرین پیشی بگیرد، بهعنوان گزینه نهایی انتخاب شود و سایر افراد به نفع او کنار بروند. توکلی تنها کاندیدایی بود که به این پیمان وفادار ماند و در نهایت به نفع محمدباقر قالیباف از ادامه رقابت کنارهگیری کرد؛ در حالی که سایر کاندیداها به تعهد خود پایبند نماندند.
وی درباره تعاملش با محمود احمدینژاد پس از پیروزی او در انتخابات چنین نقل کرده است:
«در ۵ تیر و تنها دو روز پس از پیروزی آقای احمدینژاد، در حالی که بهطور مؤکد اعلام کرده بودم داوطلب ورود به کابینه نیستم، سه چهره برجسته اصولگرا را برای حضور در دولت به ایشان پیشنهاد دادم. با اشاره به آثار مثبت این انتخابها، احمدینژاد در ابتدا استقبال کرد، اما بعداً پیغام داد که: «من در کابینه ژنرال نمیخواهم». بنده نیز پاسخ دادم: «دولت جای ژنرالهایی است که یک ژنرال ارشد، آنها را هماهنگ سازد.»
مؤسسات و نشریات وابسته احمد توکلی
احمد توکلی مؤسس و نخستین مدیرمسئول وبسایت خبری «الف» بود؛ پایگاهی که در طول سالها به انتشار تحلیلهای اقتصادی، نقدهای سیاسی و مطالب شفافسازی در حوزه فساد مالی پرداخت. وی همچنین مؤسس و رئیس هیئت مدیره سازمان مردمنهاد «دیدهبان شفافیت و عدالت» است؛ تشکلی که بهصورت تخصصی در زمینه نظارت بر شفافیت اقتصادی و مبارزه با فساد فعالیت میکند.
توکلی همچنین رئیس هیئت امنای مجتمع فرهنگی-آموزشی پسرانه معلم بود؛ مؤسسهای که در ۱۷ شهریور ۱۳۶۹ تأسیس شد.
در دوران ریاست رسول دیناروند بر سازمان غذا و دارو، احمد توکلی بارها درباره رانت و فساد در حوزه دارو هشدار داد و در نهایت، با طرح شکایتی رسمی از سوی دیدهبان شفافیت و عدالت، منجر به برکناری دیناروند از این سازمان شد.
مواضع احمد توکلی درباره مرگ ستار بهشتی
در پی ماجرای مرگ ستار بهشتی (فعال کارگری)، احمد توکلی از معدود نمایندگان اصولگرایی بود که بهصورت صریح خواستار شفافسازی و رسیدگی رسمی به این موضوع شد. وی در نطق میاندستور خود در مجلس گفت:
«این اتفاق باعث شده است رسانههای خارجی در روزهای اخیر موضعگیریهایی در این خصوص داشته باشند. دولتهای خارجی در این باره غوغا به پا کردند. چرا وزارت خارجه و دستگاه قضایی توضیح نمیدهند؟ مرگی اتفاق افتاده و باید بهطور شفاف برای مردم توضیح داده شود. توصیه میکنم اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این موضوع را پیگیری کرده و گزارش آن را ارائه دهند.»
ادعای دریافت چاپخانه از دولت
در سال ۱۳۸۹، سعید حجاریان و مصطفی تاجزاده در میزگردی منتشرشده در نشریه شهروند امروز، ادعا کردند که احمد توکلی از دولت سید محمد خاتمی برای روزنامه فردا، چاپخانهای گرانقیمت و یارانه کاغذ رایگان دریافت کرده است.
حجاریان در این باره گفت:
«برای روزنامه فردا که فقط ۲۵ تا ۳۰ هزار تیراژ داشت، هم پول کاغذ مفت داده شد و هم چاپخانه. آن هم برای روزنامهای با تیراژ کم.»
این موضوع بعدها در نامه محمدرضا رحیمی (معاون اول وقت رئیسجمهور) نیز تکرار شد. او نوشت:
«از ماجرای روزنامه شما، اخذ مجوز چاپخانه و ارز دولتی، و فروش آن میگذریم…»
احمد توکلی در پاسخ، این ادعاها را کاملاً بیاساس و دروغ خواند و گفت:
«تهمت چاپخانه گرفتن من که به استناد گفته آقای حجاریان مطرح شده، پیشتر نیز در مجله شهروند پاسخ داده شد. من تمام کمکهای نقدی و غیرنقدی دولت به روزنامه فردا را در صفحه اول دو شماره آخر منتشر کردم. باقیمانده کمکها صرف بازپرداخت بدهیها شد. اگر راستگو بودند، بهجای نقل قول از حجاریان، به اسناد وزارت ارشاد رجوع میکردند.»
در نهایت، ۳ سال بعد، سعید حجاریان طی نامهای رسمی از احمد توکلی عذرخواهی کرد و در آن نوشت:
«به قطع میگویم که روزنامه فردا جز یک دستگاه لیتوگرافی، ابزار دیگری دریافت نکرده است. از بابت این سهو، پوزش میخواهم.»
دیدگاههای سیاسی احمد توکلی
انتقاد از اصولگرایان و افشای مدرک جعلی علی کردان
احمد توکلی یکی از چهرههای مطرح جریان اصولگراست که همواره با نگاهی منتقدانه درونگفتمانی، رفتار و عملکرد برخی همجناحیهای خود را زیر سؤال برده است. او در آغاز، از حامیان دولت نهم (احمدینژاد) بود اما بهمرور به منتقد سرسخت دولت نهم و دهم، بهویژه در حوزههای اقتصادی، بدل شد.
یکی از نقاط عطف عملکرد او، افشای مدرک جعلی علی کردان، وزیر کشور دولت نهم، بود. توکلی نخستین نمایندهای بود که در جلسه رأیاعتماد مجلس، به جعلی بودن مدرک دکترای کردان اشاره کرد. پس از آن، سایت خبری الف با استعلام از دانشگاه آکسفورد، صحت مدرک کردان را زیر سؤال برد. هرچند این موضوع علت مستقیم برکناری وی نبود، اما تأثیر قابلتوجهی در موج شفافسازی و مطالبهگری در فضای سیاسی کشور داشت.
در جلسه رأی اعتماد کابینه دولت دهم، توکلی بهرغم مخالفت با برخی وزرا، سخنرانی نکرد. وی همچنین کامران دانشجو (وزیر پیشنهادی علوم و برگزارکننده انتخابات دهم) را عامل اصلی ناآرامیهای انتخاباتی معرفی کرد.
واکنش به انتخابات دهم ریاستجمهوری
در انتخابات دهم ریاستجمهوری، احمد توکلی سکوت اختیار کرد و از هیچ نامزدی حمایت علنی نکرد. اما پس از بروز اعتراضات گسترده، موضعی میانهروانه و دوطرفه گرفت. او هم نسبت به عملکرد معترضان انتقاد داشت و هم نحوه برخورد حاکمیت با معترضان را نامناسب میدانست.
در جریان پخش اعترافات تلویزیونی بازداشتشدگان حوادث پس از انتخابات ۲۲ خرداد، سایت الف بهشدت انتقاد کرد و آن را خلاف اصول اخلاقی و قانونی دانست.
انتقاد از حضور سپاه در اقتصاد
توکلی بارها از مداخلات اقتصادی سپاه پاسداران در دوران صلح انتقاد کرده و آن را یکی از عوامل اصلی گسترش فساد در کشور دانسته است. او واگذاری شرکت مخابرات به سپاه را یکی از مصادیق نگرانکننده خواند و تأکید کرد که علیرغم تلاشهای بسیار او برای جلوگیری از این واگذاری، معامله انجام شد.
وی با هشدار نسبت به پیامدهای این روند گفت:
«امروز زمانی است که حاکمیت باید دربارهٔ حضور نظامیان در اقتصاد، تصمیم قاطع بگیرد. اگر این وضعیت ادامه یابد، نظامیان علاوهبر قدرت نظامی، از قدرت اقتصادی نیز برخوردار میشوند و در ادامه قدرت سیاسی را نیز در دست خواهند گرفت؛ مسیری که نه با مردمسالاری سازگار است، نه با مشی امام و رهبری.»
حمایت مشروط از دولت یازدهم
توکلی در انتخابات یازدهم ریاستجمهوری، از ابراهیم رئیسی حمایت کرد؛ اما پس از پیروزی حسن روحانی، رویکردی تعاملجویانه با دولت در پیش گرفت و از کابینه او بهطور کلی دفاع کرد.
در شهریور ۱۳۹۲، پس از انتصاب جعفر توفیقی بهعنوان سرپرست وزارت علوم، توکلی در اظهارنظری تأکید کرد که:
«برای وزارت علوم نمیتوان یک اصولگرا را انتخاب کرد. البته باید از اصلاحطلبی استفاده کرد که پایبند به نظام و انقلاب باشد… آقای توفیقی با ریاست ستاد دکتر عارف، در برابر تحریمکنندگان انتخابات ایستاد و نشان داد که اصول انقلاب را قبول دارد.»
ماجرای رأی دادن احمد توکلی به احمدی نژاد
احمد توکلی که در دوره نخست، از حامیان دولت نهم بود، در ادامه به یکی از منتقدان جدی دولت احمدینژاد تبدیل شد. در خرداد ۱۳۹۳، حدود یک سال پس از پایان دولت دهم، او در مصاحبهای اظهار داشت:
«یکبار خدمت مقام معظم رهبری عرض کردم: حتی یک روز هم صدارت احمدینژاد را قبول ندارم، اما از سر اجبار به او رأی میدهم. چون پایگاه اجتماعی مهندس موسوی به گونهای بود که ظرفیت تحرک اجتماعی علیه رهبری را داشت، اما احمدینژاد فاقد چنین ظرفیتی بود.»
او همچنین با اشاره به عملکرد احمدینژاد گفت:
«در دولت او، تصمیمات به شکل استبدادی گرفته میشد. مثلاً پروژه مسکن مهر، با وجود ارزش ذاتیاش، بهدلیل مقیاس گسترده و تأمین مالی از طریق چاپ پول، باعث افزایش تورم شد.»
توکلی با ابراز نگرانی از وضعیت فساد در کشور افزود:
«در حال حاضر، ایران از میان ۱۸۳ کشور، رتبه ۱۴۴ فساد را دارد. این آمار تأسفبار، ناشی از سپردن قدرت به افراد نادرست و طرز برخورد حکومت با جامعه است.»
