زندگینامه کوروش کبیر: بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی
کوروش دوم بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی و یکی از تأثیرگذارترین شخصیتهای تاریخ زندگی پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. از یک شاهزاده جوان تا فتحکنندهی امپراتوریهای بزرگ، کوروش با درایت، شجاعت و عدالتخواهی نام خود را در تاریخ جهان ماندگار کرد.
به گزارش تلنگر؛ کوروش کبیر ستاره درخشانی بود که بر آسمان تاریخ ایران تابید و نوری جاودان بر جای گذاشت او نه تنها یک جنگجوی پیروز بلکه حاکمی مدبر بود که به حقوق همه اقوام احترام میگذاشت. کوروش نخستین منشور حقوق بشر را صادر کرد که در آن به آزادی ادیان و احترام به فرهنگهای مختلف تأکید شده بود او با شمشیر عدالت خود، ظلم و ستم را از بین برد و آرامش و عدالت را به جهان هدیه کرد.
داستان آزادسازی یهودیان از اسارت بابلیان توسط کوروش یکی از مشهورترین رویدادهای تاریخ است او با صدور فرمان معروف خود به یهودیان اجازه داد به سرزمین خود بازگردند و معبدشان را بازسازی کنند و این اقدام نشان از روح بزرگ و انساندوستی کوروش دارد.
معرفی کوروش کبیر
| زاده | ۶۰۰–۵۸۸ پ. م- انشان، پارس |
| درگذشت | ۴ دسامبر ۵۲۹ پ. م |
| آرامگاه | پاسارگاد |
| شهربانو | کاساندان |
| فرزندان | کمبوجیه- بردیا- توسا- آرتیستون- رکسانا |
| خاندان | هخامنشیان |
| پدر | کمبوجیه یکم |
| مادر | ماندانا |
کوروش دوم که در تاریخ به نام کوروش کبیر شناخته میشود وی پادشاهی پارسی بود که در اواخر قرن ششم پیش از میلاد با اتحاد قبایل ایرانی و فتوحات نظامی گسترده بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی شد. امپراتوری هخامنشی تحت فرمانروایی کوروش بزرگ به اوج شکوفایی خود رسید و بر بخش بزرگی از آسیا از جمله ایران، آسیای صغیر، بینالنهرین و مصر فرمانروایی کرد. کوروش بزرگ با ابداع سیستم حکومتی منسجم و احترام به فرهنگها و ادیان مختلف تأثیر شگرفی بر تاریخ جهان گذاشت.
مهارتهای نظامی، استراتژیهای هوشمندانه و توانایی کوروش در متحد کردن قبایل مختلف عوامل مهمی در موفقیتهای او بودند و با شکست دادن قدرتهای بزرگ آن زمان مانند ماد و لیدیه کوروش کبیر بنیانگذار یکی از بزرگترین امپراتوریهای تاریخ شد. فتح مناطق گستردهای از آسیا توسط کوروش نشان از توانایی او در اداره یک امپراتوری چند فرهنگی و چند قومی داشت.
در سال ۵۳۹ پیش از میلاد کوروش کبیر با لشکرکشی به بابل به امپراتوری نو بابلی پایان داد و این شهر را به تصرف خود درآورد. این پیروزی نقطه عطفی در تاریخ بود و زمینه را برای ایجاد امپراتوری بزرگ هخامنشی فراهم کرد و کوروش با اقدامی انساندوستانه به یهودیان تبعیدی اجازه بازگشت به سرزمین اجدادی خود را داد و دستور بازسازی معبد اورشلیم را صادر کرد.
او همچنین اموال غارت شده از این معبد را به یهودیان بازگرداند و استوانه کوروش سند مهمی است که دستورات کوروش در خصوص بازسازی معبد و بازگرداندن اموال غارت شده را به تفصیل بیان میکند و بر اساس اسناد تاریخی کوروش در سال ۵۳۰ پیش از میلاد درگذشت و پس از او کمبوجیه دوم به حکومت رسید.
پیش از قرن ششم پیش از میلاد پارسها قبیلهای کوچک در جنوب غربی ایران بودند اما با ظهور کوروش کبیر این قبیله کوچک به یک قدرت منطقهای تبدیل شد. کوروش با استعداد نظامی بینظیر خود و سیاستهای مدبرانه در مدت کوتاهی قلمرو پارس را از رود سند در شرق تا آسیای کوچک در غرب گسترش داد. پیروزیهای پی در پی او بر پادشاهان همسایه و متحد کردن قبایل ایرانی بنیان امپراتوری عظیم هخامنشی را بنا نهاد و این امپراتوری که از نظر وسعت و سازماندهی یکی از بزرگترین امپراتوریهای تاریخ بود تأثیر شگرفی بر تاریخ جهان گذاشت.
دین کوروش کبیر
کوروش کبیر بنیانگذار امپراتوری هخامنشی با رویکردی متفاوت نسبت به سایر فرمانروایان عصر خود به ادیان مختلف احترام میگذاشت. منشور کوروش یکی از قدیمیترین اسناد حقوق بشری جهان گواهی بر این مدعاست. در این منشور کوروش به آزادی ادیان و حقوق اقوام مختلف تأکید کرده و خود را خدمتگزار خدایان همه ملتها معرفی کرده است. این رویکرد مداراگرایانه باعث شد تا کوروش به عنوان نماد عدالت و برابری در تاریخ شناخته شود و لقب “پدر میلیونها نفر” را به خود اختصاص دهد. تأثیرگذاری کوروش بر تاریخ جهان بسیار گسترده بوده و او همچنان الهامبخش بسیاری از رهبران و اندیشمندان است.
حجاب در زمان کوروش کبیر
بر اساس شواهد تاریخی پوشش زنان در دوران هخامنشیان شباهت بسیاری به پوشش زنان در دوره مادها داشته است و یکی از ویژگیهای بارز پوشش در این دوره تمایز پوشش سر زنان و مردان بوده است و زنان در این دوره علاوه بر پوشش سر از گیسوهای بلند خود نیز استفاده میکردند.
تحلیل نقوش برجای مانده از این دوره نشان میدهد که پیراهن زنان هخامنشی معمولاً ساده و بلند بوده و گاهی دارای چین و آستین کوتاه بوده است. همچنین تصاویر به جا مانده از زنان سوارکار نشان میدهد که آنها از چادری مستطیل شکل استفاده میکردند که بر روی تمام لباسهایشان پوشیده میشد. زیر این چادر پیراهن بلند دیگری تا مچ پا وجود داشته است.
رفتار و منش کوروش کبیر در قبال مردمان
کوروش کبیر پادشاهی بود که به واسطهٔ ویژگیهای اخلاقی برجستهاش در تاریخ به یاد ماند و او نه تنها یک فاتح بزرگ بلکه یک حاکم مدبر و انساندوست بود. احترام به ادیان مختلف یکی از شاخصههای بارز حکومت کوروش بود و او به معابد مختلف ارج نهاده و از آنها حمایت میکرد این رویکرد باعث شد تا یهودیان او را “پدر” خود بدانند و از او به عنوان آزادکنندهشان یاد کنند.
کوروش با وجود قدرت و اقتدار فراوان همواره به اخلاق و عدالت اهمیت میداد او میدانست که پایدارترین امپراتوری آن است که بر پایهٔ عدالت و رضایت مردم بنا شده باشد به همین دلیل او با مردم خود با مهربانی و عدالت رفتار میکرد و از سوءاستفاده از قدرت پرهیز میکرد.
هرودوت مورخ یونانی در وصف کوروش میگوید: “کوروش کبیر پرهوادارترین، دلیرترین و شرافتمندترین مرد جوان در پارس به حساب میآید به گونهای که هیچگاه فریب زندگی پر رزق دنیا را نخورد و ارزش زندگی خود را شرافت و خردمندی میدانست.” این توصیف به خوبی شخصیت والای کوروش را نشان میدهد.
کتیبه کوروش کبیر
یکی از ارزشمندترین میراثهای به جا مانده از کوروش بزرگ استوانهای سفالی است که به خط میخی بابلی نگاشته شده است. این استوانه که به منشور کوروش شهرت دارد در دو بخش در شهر باستانی بابل کشف شد. قسمت اصلی آن در سال ۱۸۷۹ در حین کاوشهای باستانشناسی در معبد مردوک و قسمت دوم آن در سال ۱۹۷۵ در دانشگاه ییل پیدا شد و این سند تاریخی که شامل ۴۵ سطر نوشته است هماکنون در موزه بریتانیا نگهداری میشود.
منشور کوروش علاوه بر اهمیت تاریخی برای ایران به عنوان یکی از نخستین اعلامیههای حقوق بشر در جهان شناخته میشود. در این منشور کوروش پس از فتح بابل به حقوق مردم این شهر و سایر ملتهای تحت حکومت خود احترام گذاشته و به آنها اجازه بازگشت به خانههایشان و احیای آداب و رسوم خود را داده است.
به پاس اهمیت این سند تاریخی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۱ میلادی، منشور کوروش را به چندین زبان ترجمه و منتشر کرد و یک نسخه از آن را در مقر خود در نیویورک قرار داد این اقدام نشان از اهمیت جهانی منشور کوروش و تأثیر آن بر اندیشههای حقوق بشری در طول تاریخ دارد.
زندگی نامه کوروش کبیر
کوروش کبیر بنیانگذار امپراتوری هخامنشی ریشههای خود را در دو قبیله قدرتمند ایرانی مییابد: پارسها و مادها. از سوی پدر به خاندان پارسها که سالها بر بخش بزرگی از جنوب غربی ایران یعنی منطقه انشان (شمال خوزستان کنونی) حکومت میکردند میرسد. از سوی مادر نیز به مادها یکی دیگر از اقوام ایرانی با نفوذ در آن زمان، مرتبط است. این تبار دوگانه به کوروش هویتی اصیل ایرانی بخشیده و او را به یکی از برجستهترین شاهان تاریخ ایران تبدیل کرده است.
روایت هرودوت از زندگی نامه کوروش دوم
آستیاگ پادشاه ماد در خوابی آشفته دید که از ناف دخترش ماندانا آبی جوشان برمیخیزد و تمام آسیا را فرا میگیرد. مغان این خواب را نشانهای از آن دانستند که فرزند ماندانا روزی بر جهان حکومت خواهد کرد و آستیاگ که از این پیشگویی به وحشت افتاده بود برای جلوگیری از تحقق آن تدبیری اندیشید. او ماندانا را به ازدواج کمبوجیه پادشاه انشان داد اما خوابهای آشفته همچنان او را رها نمیکرد.
آستیاگ بار دیگر خواب دید که فرزندی از نسل او بر جهان فرمانروایی میکند وحشت از از دست دادن قدرت آستیاگ را بر آن داشت تا دستور قتل نوزاد را صادر کند. هارپاگ سردار وفادار آستیاگ با دلی شکسته ماموریت کشتن نوزاد را پذیرفت اما در لحظات آخر قلب او به رحم آمد و به جای نوزاد فرزند مرده یکی از چوپانان را به آستیاگ نشان داد. بدین ترتیب کوروش کوچک از چنگال مرگ گریخت و در میان چوپانان بزرگ شد.
ده سال از آن شب هولناک گذشت و کوروش در میان چوپانان بزرگ شده بود و به کودکی شجاع و باهوش تبدیل شده بود. روزی در جریان یک بازی کودکانه کوروش به شاهی برگزیده شد و با اقتدار فرمان راند این ماجرا به گوش آستیاگ رسید و او دستور داد تا کوروش را به حضورش آورند. هنگامی که کوروش وارد تالار شاهی شد آستیاگ با دقت به چهره او خیره شد. چشمهای درشت و روشن بینی کشیده و لبخند جذاب همه و همه یادآور ماندانا و کمبوجیه بود. آستیاگ به یاد خوابهای آشفته خود افتاد و قلبش به طپش افتاد آیا ممکن بود این کودک همان نوهای باشد که او دستور قتلش را داده بود؟
آستیاگ در تنگنای شک و تردید به هارپادات روی آورد او با لحنی تهدیدآمیز چوپان را به زیر شکنجه برد تا حقیقت را اعتراف کند هارپادات که از شدت ترس به لرزه افتاده بود ناچار به اعتراف کرد و ماجرای جان سالم به در بردن کوروش را بازگو کرد. آستیاگ خشمگین دستور داد تا هارپاگ را به حضورش آورند او با چشمانی خشمگین به هارپاگ خیره شد و با لحنی تند پرسید: «آیا تو فرزند مرا کشتی؟»
هارپاگ که از عواقب کار خود آگاه بود با صدایی لرزان پاسخ داد: «ای شاه من قصد کشتن فرزند شما را نداشتم. من تنها به ظاهر این کار را انجام دادم.» آستیاگ که از شنیدن این خبر خشنود شده بود دستور داد تا جشنی باشکوه برپا کنند.
آستیاگ با فهمیدن اشتباه بزرگ خود کوروش را به حضور پذیرفت و با صداقت تمام از او عذرخواهی کرد. کوروش که از این همه تغییر در رفتار پدربزرگش شگفتزده شده بود با مهربانی او را بخشید. بدین ترتیب کوروش به پارس بازگشت و در آغوش گرم خانوادهاش آرام گرفت در پارس کوروش به جوانی رشید و آگاه تبدیل شد. او نه تنها در میان همسالان خود محبوب بود بلکه به دلیل شجاعت و خردمندی مورد احترام بزرگان قبیله نیز قرار گرفت. در نهایت کوروش با کاساندانا شاهزاده هخامنشی ازدواج کرد و از این پیوند فرزندان بسیاری از جمله کمبوجیه و بردیا به دنیا آمدند که در آینده نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کردند.
پادشاهی کوروش کبیر
کوروش کبیر پادشاهی که نامش با عظمت و عدالت عجین شده است به حق یکی از بزرگترین پادشاهان تاریخ ایران و جهان محسوب میشود. او با ایجاد امپراتوری هخامنشی نه تنها مرزهای جغرافیایی ایران را گسترش داد بلکه با اعلامیه حقوق بشر خود فصل جدیدی در تاریخ حقوق بشر گشود. آزادی یهودیان از اسارت بابلیها و ایجاد یک نظام مدیریتی منصفانه در امپراتوری از دیگر دستاوردهای ماندگار این پادشاه بزرگ است که تا به امروز الهامبخش بسیاری بوده است.
- انتقال پایتخت هخامنشیان به شوش
- شکست شاه ماد (ایشتوویگو) و فتح هگمتانه با کمک سپاه مادها
- تسخیر شهرهای ارمنستان، جرجان و پارت
- فتح سارد (پایتخت لیدی) و شکست کرزوس (پادشاه لیدی)
- فتح بابل که در زمان کوروش، ثروتمندترین شهر غرب آسیا شناخته میشد.
- آزاد کردن 25 هزار یهودی بعد از فتح بابل
جانشین کوروش کبیر
همانطور که اشاره شد حاصل ازدواج کوروش بزرگ با کاساندان دو پسر به نامهای کمبوجیه و بردیا و سه دختر به نامهای آتوسا، آرتیستون و رکسانا بود. کوروش بزرگ پیش از آغاز لشکرکشیهای خود به شرق کمبوجیه را به عنوان ولیعهد و جانشین خود برگزید و زمام امور بخشی از امپراتوری را به دست او سپرد. پس از درگذشت کوروش بزرگ کمبوجیه به تخت شاهی نشست و در سال 528 پیش از میلاد با لشکرکشی به مصر، این سرزمین را به قلمرو هخامنشیان افزود.
مرگ کوروش کبیر
روایتهای تاریخی درباره مرگ کوروش بزرگ متنوع و گاه متناقض هستند. برخی منابع از جمله روایتهای یونانی مرگ او را در نبرد با ماساژتها توصیف میکنند. در مقابل پژوهشگران دیگری با استناد به شواهد باستانشناسی و متون تاریخی دیگر احتمال مرگ طبیعی کوروش بزرگ در پاسارگاد را مطرح کردهاند. این اختلافنظرها نشاندهنده اهمیت بررسی دقیق منابع تاریخی و تفسیر آنها در چارچوب دوره زمانی و فرهنگی خودشان است.
وصیتنامه کوروش کبیر
فرزندان و دوستان عزیزم، اوقات وداع فرا رسیده است. من با قلبی آرام و روحی سبکبار به سوی آغوش جاودانگی میروم از شما میخواهم مرا شاد و خوشبخت بدانید زیرا من در طول زندگیام چه در کودکی چه در جوانی و چه در پیری از نعمت خوشبختی برخوردار بودم. لبخند بر لبان شما بزرگترین هدیهای است که میتوانم از شما دریافت کنم. در طول عمرم بر قدرت و اراده خویش افزودم و هیچگاه احساس ضعف نکردم دوستانم را دوست داشته و دشمنانم را نیز به راه راست هدایت کردهام. سرزمین کوچک من اکنون به لطف تلاشهایم جایگاهی رفیع در جهان یافته است. اما همیشه بر این باور بودم که تواضع و فروتنی کلید موفقیت است.
هرگز در پیروزیها غرورورز نبودم و همیشه بر اعتدال پای فشردم. اکنون که به پایان راه رسیدهام از خوشبختی شما و میهنم آرامش میگیرم. میخواهم آیندگان مرا مردی خوشبخت بدانند مرگ همانند خوابی عمیق است که روح را به سوی ابدیت میبرد. از آنجا همواره بر شما نظارت خواهم داشت اگر چنین است که میگویم راه من را ادامه دهید و اگر نیست از خدای بزرگ بترسید که همیشه بر همه چیز نظارت دارد.
فرزندان عزیزم برای جلوگیری از هرگونه آشفتگی پس از من لازم میدانم که جانشین خود را مشخص کنم هر دوی شما را به یک اندازه دوست دارم اما تجربه و خردمندی فرزند بزرگترم او را برای اداره امور کشور شایستهتر میسازد. از شما میخواهم که همواره در کنار هم باشید و با همدلی کشور را به سوی پیشرفت هدایت کنید. کمبوجیه به یاد داشته باش که تاج و تخت به تنهایی تو را پادشاه نمیکند بلکه خردمندی، عدالت و حمایت مردم است که بر پایداری حکومتت خواهد افزود همواره به آزادی ادیان احترام بگذار و هرگز کسی را به زور به دین خود مایل نکن.
آرامگاه کوروش کبیر
آرامگاه کوروش بزرگ شاهنشاه هخامنشی در فاصلهای اندک از پاسارگاد، در شهر شیراز به خاک سپرده شده است. این آرامگاه باشکوه که در سال 2004 میلادی توسط یونسکو به عنوان بخشی از مجموعه جهانی پاسارگاد ثبت شد ساختاری منحصربهفرد دارد. این آرامگاه از هفت سکوی پلکانی تشکیل شده که هر یک بر روی دیگری قرار گرفته است در بالاترین نقطه این مجموعه اتاقی مستطیل شکل به ابعاد تقریبی 2.1 × 3.17 × 2.1 متر قرار دارد که محل دفن جسد کوروش بزرگ است. با این حال ورودی باریک این اتاق رمزآلودی خاصی به این آرامگاه بخشیده است.
سخن آخر
کوروش کبیر بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی با درایت و تدبیر بینظیر خود امپراتوری عظیمی را بنیان نهاد. وی با فتح بابل و آزادسازی یهودیان چهره بشردوستانهای از خود به نمایش گذاشت. کوروش احترام به ادیان و فرهنگهای مختلف را سرلوحه حکومت خود قرار داد و با ایجاد نظم و امنیت در قلمرو وسیع خود به پیشرفت و شکوفایی تمدن بشری کمک شایانی کرد. میراث کوروش همچنان الهامبخش بسیاری از اندیشمندان و سیاستمداران جهان است.
از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بوده اید بسیار سپاسگزاریم. امیدواریم با مطالعه این مطالب توانسته باشید اطلاعات مفیدی در مورد کوروش کبیر کسب کنید. اگر سوالی در این زمینه دارید در بخش نظرات از ما بپرسید. همچنین خوشحال میشویم نظرات و پیشنهادات شما را در مورد بهبود کیفیت مطالبمان دریافت کنیم.
انتهای مطلب/ م.د
