با آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران بیشتر آشنا شوید

به گزارش تلنگر؛ آنچه درباره یلدا نباید از خاطر برد، نقل داستان‌های اساطیری و افسانه‌های محلی است که فرهنگ فولکلور ایرانی را زنده نگه می‌دارد.  آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران که رایج  هستند، می توان به آتش روشن کردن،قصه گویی ریش سفیدان و بزرگان،خوردن تنقلات و تفآلی بر حافظ اشاره کرد. البته رسم فرستادن ماهی برای نوعروس خانواده، بین اهالی همه استان‌های شمالی کشور مشترک است.

 آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران؛ استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی

آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران در آذربایجان شرقی هندوانه شب یلدا که «چیلله قارپیزی» نام دارد، برروی سفره یلدا می‌گذارند. وجود این میوه در مراسم شب یلدا و خوردن آن به همراه خانواده طرفداران زیادی دارد؛ دلیل این استقبال به باوری قدیمی بازمی‌گردد که می‌گوید با خوردن چیلله قارپیزی، می‌توان دربرابر سوز و سرمای زمستان و انواع بیماری مقاوم شد.

جالب است بدانید که در برخی نقاط آذربایجان مرسوم است که پس از خوردن میوه‌های شب یلدا، پوست آن‌ها در آب روان بریزند و معتقدند این کار برای آن‌ها خوش‌یمن است. همچنین در نخستین سال ازدواج زوج‌های جوان تبریزی، پدر عروس برای سفره شب یلدای دختر ودامادش مقداری آجیل، هندوانه، شیرینی و پارچه هدیه می‌فرستد.

آداب و رسوم شب یلدا در استان مازندران

از  آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران در بین مردمان مازندرانی‌ این است که با خانه‌تکانی به استقبال شب یلدا بروند. آن‌ها با نظافت منزل، نه‌فقط برای ورود میهمان‌ها که برای شروع فصل جدید هم اعلام آمادگی می‌کنند. تکاپوی اهل خانه با پخت شامی مفصل برای «چله شو» یا «شب چله» ادامه می‌یابد. در برپایی این سنت قدیمی، جلوه‌های کدبانوگری و خانه‌داری زنان مازنی قابل‌مشاهده است.

برای مثال، علاوه بر تدارک ملزومات میهمانی و  آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران، در مازندارن مانند بیشتر استان‌ها فرستادن هدیه برای تازه‌عروس یا دختران نامزد کرده از طرف خانواده داماد مرسوم است. در بین هدایایی که برای خانواده عروس فرستاده می‌شود، معمولا یک ماهی بزرگ هم هست که آن را تا حد ممکن تزیین می‌کنند.

 آداب و رسوم شب یلدا در استان خوزستان

یکی از  آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران و معروف‌ترین افسانه‌های منطقه خوزستان، داستان «قارون» است که در شب یلدا هم بازگو می‌شود. طبق یک باور قدیمی که بین اهالی این منطقه رواج دارد، در شب یلدا و همزمان با طلوع سپیده، مردی به نام قارون که از ظاهر و لباسش می‌توان او را هیزم‌شکن تصور کرد، از راه می‌رسد و برای خانواده‌های فقیر چوب هدیه می‌آورد تا در اولین ساعات شروع زمستان، از سرما در امان باشند.

بر اساس افسانه‌ها، چوب‌ها به طلا تبدیل می‌شوند و فقرا را به ثروت و مکنت می‌رسانند. داستان قارون، این مرد نیکوکار، تبلور روحیه کمک به همنوع در ایرانیان و گرفتن دست نیازمندان است. چنین افسانه‌هایی هرگز کهنه نمی‌شوند چون در دل پیامی پنهان دارند که با گِل مردم این مرزوبوم سرشته شده است.

آداب و رسوم شب یلدا در استان کردستان

آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران در بین هم‌وطنان کُرد که میهمان‌نوازی‌شان زبان‌زد همه ایران است، برای تازه نگه‌داشتن بعضی خوراکی‌ها مانند انگور و بادام، آن‌ها را از سقف اتاقی خنک می‌آویزند. همچنین به دلیل در دسترس نبودن میوه‌های تابستانی در این منطقه سردسیر، از قدیم مرسوم بوده است که در تابستان خربزه را به‌صورت ترشی درآورند و با استفاده از آن در شب یلدا، سفره را رنگین کنند. یکی از غذاهای محلی که برای شام شب یلدا به‌خصوص در سنندج تدارک دیده می‌شود، دلمه با نان سنگک است که طرفداران بسیاری هم دارد.

آداب و رسوم شب یلدا در استان لرستان

ردم لرستان به شب یلدا، «شو اول قاره» می‌گویند. آن‌ها در این شب، علاوه بر شب‌نشینی،دید و بازدید از اقوام، فال حافظ و پختن غذاهای خاص، رسم جالب دیگری هم دارند که توسط جوانان و نوجوانان انجام می‌شود. جوانان لرستانی به پشت‌بام می‌روند و با پرت کردن شال یا چادری به داخل خانه همسایه و خواندن اشعاری مخصوص به زبان محلی، تقاضای دریافت آجیل، شیرینی و میوه می‌کنند.

وجود شباهت بین این رسم و «قاشق زنی» در شب چهارشنبه‌سوری، نشان‌دهنده پیوستگی آداب و رسوم ایرانی و  برپادارنده سنت سهیم شدن در شادی‌های جمعی دیگران است.

آتش روشن کردن در یلدا

از آنجایی که آتش روشن کردن در دیدگاه گذشتگان نماد روشنی و خورشید بود و همچنین بعضی ها آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن میشناختند از این رو برای فراری دادن تاریکی ها و قوای اهریمن آتش روشن می کردند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند.

قصه خوانی و مثل گویی در شب یلدا

آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران این گونه است که خانواده ها دور هم جمع می شوند و به شعرخوانی ها و داستان خوانی بزرگ تر ها و پیرتر ها گوش فرا می دهند.قصه هایی غیر واقعی و کوچک که قهرمان های آن پریان و دیوها و جانوران هستند و مطمئنا شنیدنش برای کودکان خوشایند و جذاب می باشد.

همچنین بسته به فرهنگ،  آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران، قصه های مربوط به همان استان نقل میشود به عنوان مثال قصه حسین کرد شبستری در میان آذربایجانی ها و داستان های شاهنامه در بین خراسانی ها رایج می باشد.

فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا

شاهنامه خوانی و فال حافظ در شب های یلدا یکی دیگر از سرگرمی های ایرانیان می باشد و از دیرباز مرسوم بوده است چنانچه برای تفآل زدن به حافظ مخاطب مورد نظر نیت می کند و بزرگ مجلس که قرار است قال بگیرد از او می خواهد این جمله را با خود تکرار کند.

ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی و سپس دیوان را باز کرده و غزل بالای سمت راست را خوانده چراکه جواب تفآل می باشد اگر با وسط غزل مواجه شدند فال باید از ابتدای غزل یعنی صفحه پشت خوانده شود. پس از اینکه غزل خوانده شد آن را تفسیر می کنند. چنانچه فال با محتوای مثبت از آب در آمد یعنی فال خوب است اما اگر منفی بود یعنی بد است البته ناگفته نماند تمامی غزلیات حافظ محتوایی روحیه بخش و عاشقانه دارند.

و همچنین شاهنامه خوانی جزء جدایی ناپذیرترین برنامه های شب یلدا می باشد که از گذشته در  آداب و رسوم شب یلدا در استان های ایران رایج می بوده است شاهنامه ها اگر با شیوه نقالی خوانده شود جذابیتش صد چندان می شود. شانس بزرگی هست که در خانواده تان چنین شخصی را داشته باشید.

پایان مطلب/س.آ