بررسی اقدامات و آثار شیخ کلینی در روز 19 اردیبهشت

به گزارش تلنگر؛ شیخ کلینی از عارفان قرن چهاردم می باشد. این شیخ بزرگ همواره در زندگی خود به دنبال یادگیری احادیث بود. بنابراین دائم در حال سفر بین شهرهای اسلامی بود تا روایات و احادیث را از استادان بزرگ آموزش ببیند.

زندگی نامه شیخ کلینی

محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی رازی در حدود سال ۲۵۵ق در روستای کُلَین از توابع ری متولد شد. پدرش یعقوب بن اسحاق، از علمای عصر خویش بود و در دوره غیبت صغری زندگی می‌کرد. ابوالحسن علی بن محمد معروف به «علان رازی» دایی کلینی است و محمد بن عقیل کلینی، احمد بن محمد و محمد بن احمد همگی از خاندان کلینی و از علما و بزرگان شیعه به شمار می‌روند.

محمدبن یعقوب در ری که به آموزش اسلام پرداخت. تصمیم گرفت که شروع به نوشتن احادیث کند. ری محل برخود اندیشه های مختلف، فرق اسماعیلی، حنفی، شافعی و امامیه بود. شیخ نزد استاد بزرگ خود ابوالحسن محمد بن اسدی کوفی احادیث را شروع به آموختن کرد.

وی سپس برای تکمیل علم حدیث راهی قم شد و با محدثانی که از امام عسکری(ع) یا امام هادی(ع) بدون واسطه حدیث شنیده بودند ملاقات کرد و از محضر استادان بزرگی بهره برد. کلینی در سال ۳۲۷ق (دو سال پیش از وفاتش) عازم بغداد شد. بغداد در آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی بود.

شاگردان شیخ کلینی

شیخ کلینی در زندگی خود شاگردان زیادی را تربیت کرد و در جامعه اسلامی پرورش داد. شاگردان مهم این استاد مانند خود شیخ در گسترش مذهب شیعه تاثیر گذار بودند. که شامل افراد زیر می شود:

• ابوعبدالله احمد بن ابراهیم معروف به ابن ابی رافع صیمری
• ابوالقاسم جعفر ابن قولویه صاحب کتاب «کامل الزیارات»
• ابومحمد هارون بن موسی تلعبکری
• ابوغالب احمد بن محمد زراری
• محمد بن علی ماجیلویه قمی
• ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر
• ابوعبدالله محمد بن احمد بن قضاعه صفوانی.

ماجرای سفرهای شیخ کلینی

محمد بن یعقوب از سرچشمه محدثان شیعه در قم سیراب شد، ولی دریای معارف اهل‌بیت(ع) را پایانی نبود. پس برای یافتن روایات و احادیث ناشنیده، به راه افتاد و روستاها و شهرهای پرشماری را پشت سر نهاد. هر جا محدث یا راوی حدیثی می‌یافت که حدیثی از اهل‌بیت(ع) را نزد خویش داشت، در مقابلش زانو می‌زد و پس از ثبت و ضبط روایت، کوله‌بارش را برمی‌گرفت و راهی دیاری دیگر می‌شد.

شیخ کلینی دانشمند بزرگ، هموراه در حال تلاش برای یادگیری از استادان بزرگ بود که پس از مدتی که آموزش وی کامل شد اجازه نوشتن احادیث به او داده شد. این اتفاق در نیمه دوم سده سوم هجری افتاد.

مدت سفرهای کلینی به‌درستی معلوم نیست، ولی چیزی که مشخص است از ده‌ها استاد و محدث در شهرها و مناطق مختلف کسب فیض کرده که برخی از آن‌ها از اصحاب ائمه(ع) بودند. البته برخی گزارش‌های تاریخی درباره کتاب الکافی مدت نگارش کتاب را حدود ۲۰سال ذکر کرده‌اند.

کلینی در سفرهای خود به کوفه رفت. شهر کوفه در آن زمان جز مراکز علمی بزرگی بود که عالمان زیادی در حال آموزش مذهی و دین خود بودند. سپس از کوفه به بغداد رفت و در این شهر به دلیل شهرتی که داشت همه به عنوان عالم و عارف بزرگ می شناختند.

لقب شخصیتی شیخ کلینی

کتب رجالی و شرح حال‌نویسانی که به زندگانی کلینی پرداخته‌اند از وی با عناوین ابوجعفر، محمد بن یعقوب، ابن اسحاق، ثقه الاسلام، رازی، بغدادی، سِلسِلی نام برده‌اند.

آن چیزی که بین همه افراد در مورد شیخ کلینی مشترک بود. فضل و منزلت بزرگ این شیخ بود. به دلیل صداقت وی  و شخصیتی که داشت لقب (ثقه الاسلام)  ساختند. به سبب تقوا، علم و فضیلت او، مردم در رفع مشکلات دینی و گرفتن فتوا به وی مراجعه می‌کردند.

شیخ طوسی با تعبیرِ دانشمندی جلیل القدر، عالم به روایت، ثقه و عالم به اخبار از کلینی یاد می‌کند. نجاشی دانشمند رجالی شیعه او را شیخ و پیشوای شیعه در «ری» در زمان خویش و موثق‌ترین آن‌ها در حدیث و ضبط آن معرفی می‌کند. عالمان شیعی دیگر نظیر ابن شهرآشوب، علامه حلی، ابن داوود حلی، تفرشی، اردبیلی، و سید ابوالقاسم خویی نیز تعابیر و عبارات شیخ طوسی و نجاشی را تأیید کرده‌اند. سید بن طاووس، وثاقت و امانت او را در نقل حدیث مورد اتفاق همگان می‌داند.

همچنین بزرگان دیگری از جمله، ابن اثیر که مورخ سنتی بود. شیخ کلینی را فردی بزرگ و عالمی ارزنده می شمارد. ذهبی، کلینی را شیخ شیعه، عالم امامیه و صاحب تألیفات معرفی می‌کند. ابن حجر عسقلانی و ابن ماکولا کلینی را از فقها و نویسندگان مذهب شیعه معرفی کرده‌اند.  ابن عساکر هم در کتاب خویش از وی با بزرگی یاد می‌کند.

وفات کیلینی

شیخ کلینی در سال ۳۲۹ق هم زمان با شروع غیبت امام زمان آسمانی شد و از این دنیا رفت. این شیخ بزرگ در بغداد به خاک سپرده شد و نماز جنازه وی توسط محمد بن جعفر حسنی معروف به ابو قیراط  خوانده شد.

مرقد کلینی در محوطه مسجد آصفیه، در ساحل شرقی رود دجله (در مرکز بغداد) جنب مدرسه نظامیه (مستنصریه قدیم) قرار دارد. نام اصلی این مسجد، جامع الصفوی یا مسجد صفوی بوده است که عثمانیان آن را به آصفیه تغییر دادند.

مرقد کلینی در سال‌های اخیر بازسازی شده است. در ماه محرم سال ۱۴۳۶ق مراسم پایان بازسازی قبر شیخ کلینی برگزار شد. در این مراسم از ضریح نقره‌ای آن که توسط هنرمندان اصفهانی ساخته شده بود، رونمایی گردید.

انتهای مطلب/آ.ع