سبدگردانی چیست؟ بررسی انواع سبدگردان ها و سازوکار آن ها در بازارهای مالی

سبدگردانی یکی از مفاهیم مهم بازارهای مالی است. یک فرآیند و استراتژی سیستماتیک که هدف‌اش جمع‌آوری تعدادی از دارایی‌های پرسود در سبد سرمایه‌گذاری افراد و شرکت‌ها است. این فرآیند، شامل بررسی و آنالیز انواع دارایی‌ها اعم از مشهود مانند کالا و املاک و نامشهود مانند سهام و اوراق قرضه می‌شود. خرید و فروش دارایی‌های پرتفو و مدیریت ریسک سبد سرمایه‌گذار، از مهم‌ترین وظایف متخصصان این حوزه است. در ادامه به تعریف مفهوم سبدگردانی پرداخته، سازوکار و هزینه‌های آن را بررسی می‌کنیم. همچنین وظایف یک مدیر سبدگردان را نیز مرور خواهیم کرد. با ما همراه شده و در پایان با مهم‌ترین روش مدیریت سود و زیان در بازارهای مالی آشنا شوید.

سبدگردانی چیست؟

سبدگردانی به مجموعه‌ای از عملیات خرید، فروش، مدیریت ریسک و به‌روزرسانی دارایی‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری یا پرتفوی یک سرمایه‌گذار بازارهای مالی گفته می‌شود. هدف از این فرآیند، حفظ سود و افزایش ارزش یک سبد در طول زمان، با در نظر گرفتن سطح مشخصی از ریسک قابل قبول است. این مفهوم را در زبان انگلیسی تحت عنوان Asset Management می‌شناسند. هر چند که شباهت‌های زیادی نیز با مدیریت پرتفو یا Portfolio management دارد.

خدمات سبدگردانی می‌تواند تنها به یک بازار متمرکز باشد. به‌عنوان مثال منظور از سبدگردانی بورس، مدیریت سبدی از سهام شرکت‌های مختلف در بازار بورس است. اما برخی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، با ایجاد سبدهای متشکل از دارایی‌های پایه متنوع، فرآیند سبدگردانی را به بازارهای مختلف تعمیم داده‌اند. در این صورت، این خدمات شامل خرید و فروش طیف وسیعی از دارایی‌ها از املاک و سهام تا ارز دیجیتال و کالا و به ‌طور کلی دارایی‌های مشهود و نامشهود است.

سبدگردان کیست و چه وظایفی دارد؟

خدمات سبدگردانی از سوی متخصصان مستقل، مشاوران مالی، مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بازنشستگی و مدیران پورتفولیو ارائه می‌شود. شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری، بانک‌ها، کارگزاران بورس معتبر، شرکت‌های بیمه و سایر انواع موسسات مالی با استخدام مدیران و تحلیل‌گران حرفه‌ای بازارهای مالی این خدمات را به مشتریان خود ارائه می‌دهند.

این متخصصان یا نهادها در حقیقت از طرف مشتریان خود که همان سرمایه‌گذاران واقعی هستند، اختیار تنظیم نوع و مقدار دارایی‌های موجود در سبد را دارند. تعهد آن‌ها این است که امانت‌دار بوده و فارغ از جزئیات دارایی‌های موجود در سبد، در بازه‌های زمانی مشخص، مانند سه‌ماهه یا یک‌ساله، دستیابی به بازه‌ای مشخص از سود را محقق سازند.

با وجود خدمات سبدگردانی، سرمایه‌گذاران، دیگر نیازی به دنبال کردن مداوم بازار و خرید و فروش‌های متعدد ندارند. آنها این فرآیند و الزامات آن مانند مدیریت مالی، تحلیل تکنیکال و فاندامنتال را به مدیر سبدگردانی واگذار کرده و در ازای این خدمات، هزینه لازم را می‌پردازند.

انواع مدیران سبدگردانی

بسته به روش سرمایه‌گذاری، نوع بازار و انتظارات‌تان از سود و زیان احتمالی در یک بازه مشخص باید نسبت به دریافت خدمات سبدگردانی از افراد یا موسسات مختلف اقدام کنید. هریک از آنها مسئولیت‌های مشخصی داشته و خدمات متفاوتی نیز ارائه می‌دهند. در این بخش، انواع ارائه‌دهندگان این خدمات را معرفی می‌کنیم.

مشاوران سرمایه‌گذاری ثبت شده

مشاوران سرمایه‌گذاری، افراد یا شرکت‌هایی هستند که عمدتا در بازار بورس فعالیت کرده و به مشتریان خود خدمات مدیریت ریسک و نیز خدمات تحلیلی ارائه می‌دهند. بنابراین اگر به دنبال یک مدیر سبدگردانی بورس هستید، این دسته از شرکت‌ها می‌توانند گزینه مناسبی باشند. آنها از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دارند و بسته به نوع فعالیت‌شان ممکن است امکان خرید و فروش سهام از سوی شما را نیز داشته باشند.

مشاوران مستقل سرمایه‌گذاری

برخی مشاوران مالی مستقل نیز خدمات سبدگردانی را ارائه می‌دهند. آنها لزوما تحت نظارت سازمان بورس فعالیت نمی‌کنند اما این امر به معنی عدم مسئولیت آنها در برابر تخلفات یا عدم احراز شرایط توافق‌شده مانند سود و زیان نیست. در انتخاب این افراد یا شرکت‌ها باید به سوابق کاری و آموزشی آنها دقت کنید. داشتن مدارک بین‌المللی مانند CFP و CFA از مهم‌ترین این شرایط هستند.

شرکت های مدیریت دارایی‌های سازمانی

شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ معمولا از خدمات شرکت‌های مدیریت دارایی‌های سازمانی برای مدیریت سبد سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند. به دلیل ارزش بیشتر سبد این نهادها، مدیریت آنها نیز دشوارتر و تخصصی‌تر است. این دسته از ارائه‌دهنده‌های خدمات سبدگردانی، از مدیران حرفه‌ای‌تر و استراتژی‌های پیچیده‌تری برای مدیریت سرمایه مشتریان بزرگ خود استفاده می‌کنند. هزینه خدمات آنها نیز معمولا بیشتر است.

نحوه فعالیت در بورس ایران از طریق سبدگردان‌ها

به‌طورکلی، استفاده از خدمات سبدگردانی، یکی از روش‌های فعالیت در بازار بورس ایران برای سرمایه‌گذارانی است که دانش چندانی از این بازار و نحوه انجام معامله در آن ندارند. برای این منظور، شخص سرمایه‌گذار باید قراردادی مطابق با قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار با یک شرکت یا فرد سبدگردان ببندد. به سرمایه‌گذار سبد نیز یک کد PRX اختصاص داده می‌شود. حداقل سرمایه لازم برای تشکیل سبد از سوی شرکت‌های سبدگردانی در بورس متفاوت بوده و عمدتا بین ۱۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان متغیر است.

سازوکار سبدگردانی در شرکت‌های مدیریت دارایی

شرکت‌های مدیریت سرمایه مهم‌ترین ارائه‌دهندگان خدمات سبدگردانی بورس هستند. یک نمونه شناخته‌‌شده از آنها در دنیا، شرکت بلک راک (Black Rock) است. آنها نقش مهمی هم در حجم معاملات بازارها ایفا کرده و میزان ورودی‌ها و خروجی‌های‌شان بر قیمت‌ها نیز تاثیر می‌گذارد. برخی شرکت‌ها خود، طیف گسترده‌ای از محصولات قابل معامله در بورس مانند انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF)، صندوق‌های تامین سرمایه و غیره را نیز ارائه می‌دهند. محصولاتی که می‌توانند در سبدهای سرمایه‌گذاری مشتریان‌شان نیز لحاظ شوند. فرآیند سبدگردانی در این شرکت‌ها به‌طور‌کلی شامل مراحل زیر است.

تشکیل سبد سرمایه‌گذاری

اولین خدمت شرکت‌های سبدگردانی برای مدیریت سرمایه مشتریان‌شان، تشکیل سبد است. این سبدها با توجه به اهدافی مانند میزان مشخصی از رشد، درآمد خالص و بازده متعادل ساخته می‌شوند. یک شرکت سبدگردانی بورس، سهام شرکت‌های مختلف، صندوق‌ها یا اوراق قرضه را در سبد مشتریان خود جمع‌آوری می‌کند.

مدیریت سرمایه‌گذاری

بخش اصلی فرآیند سبدگردانی در شرکت‌های مدیریت دارایی، در حقیقت، پس از مرحله تشکیل سبد شروع می‌شود. کارشناسان این شرکت‌ها یا همان سبدگردان‌ها با توجه به عملکرد سهام تحت مدیریت‌شان در بازار، تصمیم می‌گیرند که به هر کدام، چه مقدار سرمایه اختصاص دهند. آنها در این مرحله ممکن است در نوع سهام نیز تجدیدنظر کنند.

ارزیابی عملکرد سبد سرمایه گذاری

سبدگردان‌ها، پس از ایجاد سبد خود در بازار، با کمک مدیران خود، به‌طور مستمر بر عملکرد هریک از دارایی‌های موجود در سبد نظارت می‌کنند. آنها از روش‌های متنوع تکنیکال و فاندامنتال برای آنالیزهای خود بهره برده و عملکرد کلی پرتفو را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهند. هدف از این کار، شناسایی نقاط ضعف و قوت و تنظیم مجدد و مداوم دارایی‌های سبد و موقعیت‌های معاملاتی آنهاست.

تهیه و تنظیم گزارش های عملکردی

در نهایت، شرکت‌های سبدگردانی در پایان هر دوره، موظف به تهیه و تنظیم گزارش عملکرد خود هستند. در این گزارش، جزئیاتی مانند سود و زیان سبد ذکر شده و به مشتریان ارائه می‌شود. یک شرکت سبدگردانی بورس، همچنین باید به سازمان بورس و اوراق بهادار نیز گزارش‌های لازم را ارائه دهد.

هزینه سبدگردانی چقدر است؟

بسته به روشی یا شرکتی که برای سبدگردانی انتخاب کرده‌اید، هزینه شما نیز می‌تواند متفاوت باشد. برخی شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، هزینه خود را بر اساس کف مشخصی از سود تعیین می‌کنند. برخی دیگر، چنین حداقلی ندارند اما تقریبا در همه آنها هزینه‌های ثابت از مشتریان دریافت می‌شود. اگر از خدمات کارگزاری‌ها برای سبدگردانی بورس استفاده می‌کنید، باید علاوه بر هزینه کمیسیون معاملات، به آنها هزینه مدیریت سرمایه را نیز بپردازید.

به‌طور خلاصه، هزینه سبدگردانی می‌تواند شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

·   هزینه مدیریت سبد: شامل هزینه مدیریت پرتفو، تحقیقات، خدمات اداری و هزینه نظارت پرداخت‌شده به سازمان بورس که می‌تواند به صورت ثابت یا به‌صورت درصدی از ارزش سرمایه تعیین می‌شود.

·   کارمزد عملکرد: برخی از مدیران سبدگردانی، درصدی از سود کسب‌شده توسط سبد تحت مدیریت خود را به‌عنوان دستمزد دریافت می‌کنند.

·   هزینه‌های دیگر: شامل مواردی مانند مشاوره و برنامه‌ریزی مالی که معمولا فارغ از سود سبد یا حجم آن تعیین می‌شود.

در بین انواع ارائه‌دهندگان خدمات سبدگردانی، معمولا شرکت‌های مدیریت دارایی‌های سازمانی، بیشترین هزینه و پلتفرم‌های آنلاین به دلیل کاهش هزینه‌های انسانی، کمترین هزینه را دریافت می‌کنند.

سخن آخر درباره مدیریت سبد سرمایه گذاری

اگر به دنیای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی علاقه دارید، باید استفاده از خدمات سبدگردانی را در دستور کار خود قرار دهید. درک سازوکار هر یک از ارائه‌دهندگان این خدمات و اهداف آن‌ها، به شما در مدیریت سرمایه و سود و زیان‌تان کمک می‌کند. سبدگردان‌ها وظیفه آنالیز بازار را از دوش‌تان برداشته و تلاش می‌کنند با بالانس کردن پرتفوی شما با دارایی‌های مختلف، دستیابی به نرخ سودی مشخص در آینده را محقق کنند. توصیه می‌شود با توجه به بازار مورد نظر خود، مشاور یا مدیر سبدگردان متخصص در همان بازار را انتخاب کنید.