همه چیز درباره جناح اصلاح طلبان
جناح اصلاحطلبان یکی از دو جناح سیاسی اصلی در ایران است که پس از انقلاب اسلامی شکل گرفت. این جناح با تأکید بر اصلاحات تدریجی در ساختار سیاسی و اجتماعی، طرفدار دموکراسی، آزادیهای مدنی و گسترش مشارکت سیاسی مردم است.
به گزارش تلنگر؛ جناح اصلاح طلبان در سیاست ایران به گروهی از افراد و احزاب سیاسی اطلاق میشود که به دنبال تغییرات تدریجی و اصلاحات در ساختار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور هستند. اصلاحطلبان معمولاً بر لزوم حفظ نظم موجود در چارچوب جمهوری اسلامی تأکید دارند، اما در عین حال خواهان تغییراتی هستند که بهبود وضعیت کشور را از نظر دموکراتیک، حقوق بشر و مشارکت سیاسی در پی داشته باشد. این جناح در برخی مقاطع تاریخی نقشی مهم در جهتگیریهای سیاسی ایران ایفا کرده است.
اهداف و اولویتهای جناح اصلاحطلبان
اصلاحطلبان معمولاً به چندین هدف اصلی و اولویت اشاره دارند که در برنامههای خود تأکید میکنند:
- دموکراسی و حقوق بشر: اصلاحطلبان بهدنبال تقویت نهادهای دموکراتیک، آزادیهای فردی و حقوق بشر هستند. آنها در پی توسعه آزادیهای سیاسی و اجتماعی و همچنین ایجاد نظام قضائی عادلانهتر میباشند.
- مشارکت سیاسی: آنها بر لزوم افزایش مشارکت مردم در فرآیندهای انتخاباتی و سیاسی تأکید دارند و میخواهند فضای سیاسی ایران برای همه جریانها و افراد بازتر شود.
- ارتباط با جهان خارج: اصلاحطلبان تمایل دارند روابط ایران با کشورهای دیگر، بهویژه غرب، بهبود یابد. این موضوع بهویژه در دوران ریاستجمهوری محمد خاتمی و حسن روحانی مطرح شد که منجر به توافق هستهای برجام در سال 2015 گردید.
- اقتصاد و معیشت: اصلاحطلبان همچنین خواستار تغییراتی در سیاستهای اقتصادی هستند تا به حل مشکلات اقتصادی، کاهش فساد و افزایش رفاه عمومی کمک کنند.
- برابری جنسیتی و حقوق زنان: اصلاحطلبان بر لزوم تساوی حقوق زنان با مردان تأکید دارند و میخواهند موانع موجود در برابر مشارکت فعال زنان در جامعه و سیاست برداشته شود.
معرفی جناح اصلاح طلبان
اصلاحطلبان یکی از دو جناح اصلی در نظام سیاسی ایران بهشمار میروند. این جناح پس از واقعه دوم خرداد، از بخشی از جناح چپ جمهوری اسلامی پدید آمد که پس از تجدید نظر در تفکرات خود، لیبرالیسم اسلامی را جایگزین چپ اسلامی کردند و به همراه اعضای جناح راست مدرن، خود را اصلاحطلب نامیدند. این اتحاد بین چپهای اسلامی سابق و راستهای مدرن، جریانی جدید را در ایران شکل داد که نمونه آن حزب کارگزاران سازندگی بود. با اینحال، در مقایسه با مفهوم تاریخی «اصلاحطلبی نو»، این جناح بیشتر بهعنوان «محافظهکار» شناخته میشود. میرحسین موسوی سعی داشت جناح چپ را که اصلاحطلبان قبلاً متعلق به آن بودند، احیا کند، اما در این زمینه موفق نشد.
پس از ریاستجمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۶۸ و پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۳۷۶ با بیش از ۲۰ میلیون رای، اصلاحطلبان توانستند وارد عرصهٔ حاکمیت شوند و پس از آن، اکثریت مجلس ششم و اولین شورای شهر تهران را به دست آورند. این انتخابات که بهنام حماسه دوم خرداد از سوی اصلاحطلبان شناخته میشود، باعث شد جبهه دوم خرداد به مدت ۸ سال کنترل دولت و ۴ سال اکثریت مجلس ششم را در اختیار داشته باشد.
اما از زمان انتخابات دومین دوره شوراهای شهر و روستا، افول قدرت اصلاحطلبان آغاز شد و پس از آن در انتخابات مجلس هفتم و پیروزی محمود احمدینژاد در انتخابات ریاستجمهوری نهم در سال ۱۳۸۴، این افول به اوج خود رسید. با پیروزی حسن روحانی در انتخابات یازدهمین دوره ریاستجمهوری در سال ۱۳۹۲، اصلاحطلبان با حمایت از او به قدرت بازگشتند، اما اصلاحطلبان چپگرا همچنان در حاشیه باقی ماندند.
ناکامی دولت دوم حسن روحانی در تأمین مطالبات عمومی و انتخابات سیزدهمین دوره ریاستجمهوری در سال ۱۴۰۰ که با تحریم و مشارکت پایین همراه بود و پیروزی سید ابراهیم رئیسی، سبب شد اصلاحطلبان مقبولیت خود را بیشتر از دست بدهند.
انتخابات چهاردهمین دوره ریاستجمهوری ایران در سال ۱۴۰۳ و پیروزی مسعود پزشکیان، اصلاحطلب، موجب شد تا گمانهزنیهایی مبنی بر بازگشت اصلاحطلبان چپگرا به قدرت مطرح شود و این انتخابات از سوی اصلاحطلبان بهعنوان حماسه ۱۵ تیر نامیده شد. با این حال، با توجه به اینکه اکثریت اعضای کابینه مسعود پزشکیان، بهویژه در پستهای کلیدی مانند وزارت اقتصاد، از جناح راست جبهه اصلاحات و حزب کارگزاران بودند، مشخص شد که تصور بازگشت اصلاحطلبان چپگرا به قدرت اشتباه بوده است. در این میان، احمد میدری به دلیل دیدگاههایش در خصوص سوسیال دموکراسی و اصلاح نظام سرمایهداری، بهعنوان تنها اصلاحطلب چپگرا در کابینه مسعود پزشکیان شناخته میشود.
ائتلاف جناح اصلاح طلبان ایران ۱۳۸۶
ائتلاف اصلاحطلبان ایران به مجموعهای از احزاب و گروههای وابسته به نظام سیاسی ایران اطلاق میشود که در کارزار انتخاباتی برای انتخابات دورهٔ هشتم مجلس در پایان زمستان سال ۱۳۸۶ شرکت کردند. این ائتلاف متشکل از ۲۱ حزب و گروه بود و هدف اصلی آن، طبق گفتهٔ سخنگویان، بازسازی اقتدار مجلس و مقابله با افراطیگری دولت عنوان شد.
انتخابات ریاست جمهوری دهم
در انتخابات ریاستجمهوری دهم که در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ برگزار شد، از میان کاندیداهای اصلاحطلب، تنها میرحسین موسوی و مهدی کروبی به رقابت با دو نامزد دیگر پرداختند. در این انتخابات که محمود احمدینژاد پیروز شد، اعتراضات شدیدی از سوی کاندیداهای اصلاحطلب و دیگر اصلاحطلبان، از جمله محمد خاتمی، بهدنبال داشت و موجی از اعتراضات مردمی را به همراه داشت. همچنین میرحسین موسوی اعلام کرد که تشکلی با نام “راه سبز امید” تأسیس خواهد کرد و او، محمد خاتمی و مهدی کروبی در شورای مرکزی آن خواهند بود. هدف از این تشکل، تحقق مردمسالاری، آزادی، پیشرفت و ایجاد جمهوری اسلامی واقعی بر اساس آرمانهای سید روحالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بود.
فعالان اصلاحات بعد از انتخابات
پس از انتخابات، بیشتر فعالان اصلاحطلب یا دستگیر شدند یا مجبور به ترک ایران شدند. همچنین، برخی از اصولگرایان بهطور مداوم خواستار دستگیری یا محاکمه سران اصلاحطلبی که هنوز دستگیر نشده بودند، شدند. یکی از نمایندگان مجلس اعلام کرد که ۱۰۰ چهره اصلاحطلب پس از انتخابات ۸۸ مورد محاکمه قرار گرفتند.
انتخابات ریاست جمهوری یازدهم
در یازدهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری ایران، حسن روحانی که تنها کاندیدای مورد حمایت اصلاحطلبان بود، توانست با کسب ۵۰٫۷۱ درصد آرا به ریاستجمهوری ایران برسد. پس از پیروزی در انتخابات، روحانی در نخستین پیام خود بهعنوان رئیسجمهور منتخب، بهصراحت از علیاکبر هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی تشکر کرد و اعلام نمود که از تمام نیروهای اصلاحطلب نخبه و اصولگرای معتدل در دولت خود استفاده خواهد کرد. در انتخابات ریاستجمهوری دوازدهم نیز، جناح اصلاحطلب مجدداً از حسن روحانی حمایت کردند.
انتخابات مجلس دهم و خبرگان پنجم
ائتلاف اصلاحطلبان ایران که تحت عنوان “ائتلاف فراگیر اصلاحطلبان: گام دوم” برای شرکت در انتخابات دهمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی و پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان رهبری تشکیل شد در نهایت با حضور چهار چهره سرشناس شامل سید محمد خاتمی، محمدرضا عارف، حسن روحانی و اکبر هاشمی رفسنجانی شکل گرفت. این ائتلاف با ارائه فهرستی تحت عنوان “لیست امید” از سوی شورای عالی سیاستگذاری انتخاباتی اصلاحطلبان در تهران به پیروزی قاطع دست یافت و در مرحلههای اول و دوم انتخابات در استانها، ۱۳۰ کرسی مجلس را کسب کرد.
انتخابات مجلس یازدهم
براساس تصمیم شورای عالی سیاستگذاری جبهه اصلاحطلبان در پانزدهم بهمن ماه، احزاب اصلاحطلب میتوانستند از حق قانونی خود برای رقابت محدود در انتخابات دوم اسفند مجلس یازدهم استفاده کنند. به همین دلیل، این شورا اعلام کرد که در تهران لیستی ارائه نخواهد داد و از احزاب و شوراهای اصلاحطلب در استانها خواست تا متناسب با شرایط رقابت، بهطور مستقل و بهصورت مقتضی نامزدهای خود را معرفی کرده و به حضور پررنگ مردم در انتخابات کمک کنند.
با آغاز ثبتنام نامزدها برای انتخابات مجلس شورای اسلامی، محمدرضا عارف که پیش از این سرلیست اصلاحطلبان در انتخابات ۹۴ بود و ریاست شورای سیاستگذاری را بر عهده داشت، از ثبتنام خودداری کرد. در نتیجه، برخلاف دوره قبل، اصلاحطلبان با کمرنگی بیشتری در صحنه حاضر شدند و در روز آخر ثبتنام، مجید انصاری وارد عرصه شد تا جای خالی سرلیست را پر کند. پس از اعلام اینکه شورای عالی سیاستگذاری اصلاحطلبان برای انتخابات ۲ اسفند لیستی ارائه نخواهد کرد، برخی احزاب و گروههای سیاسی اصلاحطلب بهطور جداگانه یا در قالب ائتلافهایی همچون «ائتلاف برای ایران» و «یاران هاشمی» اقدام به ارائه لیست انتخاباتی کردند.
هشت حزب اصلاحطلب
- حزب مردم سالاری
- حزب اسلامی کار
- مجمع فرهنگیان ایران اسلامی
- خانه کارگر
- انجمن اسلامی معلمان
- حزب همبستگی دانش آموختگان ایران
- حزب وحدت و همکاری
- حزب آزادی
با ارائه لیستی مشترک برای پایتخت با نام ائتلاف برای ایران وارد رقابتهای انتخاباتی دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی شدند؛ انتخاباتی که با حضور ۱۴۵۳ نامزد در تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس برای کسب ۳۰ کرسی مجلس برگزار میشود. در نهایت اصلاحطلبان، موفق به کسب بیست کرسی در مجلس یازدهم شدند. اصلاحطلبان تهران موفق به کسب کرسی نشدند.
انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳
مسعود پزشکیان در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۴۰۳ از سوی شورای نگهبان برای شرکت در چهاردهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری تأیید صلاحیت شد. او بر بهبود روابط با کشورهای غربی در زمینه برنامه هستهای ایران بهمنظور کاهش تحریمهای آمریکا تأکید داشت و همچنین موضع ملایمتری در قبال الزام زنان به حفظ حجاب اتخاذ کرده بود. یکی از استراتژیهای او جلب نظر رایدهندگان سرخورده، بهویژه نسلهای جوان، بود. در تبلیغات انتخاباتی، خود را بهعنوان نامزدی غیرحزبی معرفی کرد که آماده همکاری با همه جریانهای سیاسی اصلاحطلب و اصولگرا است.
پس از اعلام نامزدهای نهایی، جبهه اصلاحات او را بهعنوان نامزد خود معرفی کرد و سید محمد خاتمی و حسن روحانی، روسایجمهورهای پیشین، نیز از او حمایت کردند. علی عبدالعلیزاده بهعنوان رئیس ستاد انتخاباتی پزشکیان انتخاب شد و محمدجواد ظریف و محمدجواد آذری جهرمی نیز نقش مهمی در کارزار انتخاباتی او ایفا کردند. در طول رقابتهای انتخاباتی برخی از نامزدهای اصولگرا مدعی شدند که دولت پزشکیان دولت سوم روحانی خواهد بود اما پزشکیان این موضوع را رد کرد.
پزشکیان در دور نخست انتخابات بیش از ۱۰٫۴۱۵ میلیون رای کسب کرد، اما از آنجا که نتوانست بیش از ۵۰٪ آرا را بهدست آورد، او و سعید جلیلی به دور دوم انتخابات راه یافتند. در دور دوم، پزشکیان با کسب بیش از ۱۶ میلیون رای (۵۴٪ آرا) بهعنوان نهمین رئیسجمهور ایران انتخاب شد.
سخن آخر
جناح اصلاح طلبان در ایران بهطور مداوم در تلاش است تا تغییرات تدریجی و دروننظامی را بهمنظور بهبود وضعیت کشور اعمال کند. با وجود چالشها و فشارهای سیاسی، این جناح همچنان نقش مهمی در سیاستهای داخلی و خارجی ایران ایفا میکند و خواستار توسعه دموکراسی و حقوق بشر در چارچوب جمهوری اسلامی است.
انتهای مطلب / ی.ر
