همه چیز در مورد سد دز؛ نگینی درخشان در دل طبیعت خوزستان

تاریخچه سد دز

سد دز یکی از افتخارات مهندسی ایران در سال ۱۳۴۱ بر روی رودخانه خروشان دز ساخته شد. این سازه عظیم بتنی با هدف مهار قدرت طبیعت و بهره‌برداری بهینه از منابع آبی کشور به عنوان نخستین سد چندمنظوره ایران به بهره‌برداری رسید. سد دز با ایجاد دریاچه‌ای وسیع به طول ۶۵ کیلومتر و ظرفیت بیش از ۳ میلیارد متر مکعب آب تحولی شگرف در منطقه ایجاد کرد. این دریاچه علاوه بر زیبایی چشم‌نواز نقش مهمی در کنترل سیلاب‌های مخرب، تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و تولید برق آبی ایفا می‌کند.

برای مدیریت سیلاب‌های احتمالی مهندسان سازه‌های پیچیده‌ای را در سد دز تعبیه کرده‌اند. دو تونل سرریز عظیم با قطر بیش از ۱۲ متر در بدنه سد آماده‌اند تا در مواقع ضروری حجم عظیمی از آب را به سرعت تخلیه کنند. همچنین دریچه‌های آبیاری مخروطی شکل در ارتفاع ۲۲۲.۷ متری سد امکان کنترل دقیق جریان آب برای مصارف کشاورزی را فراهم می‌کنند.

نیروگاه سد دز با ۸ واحد قدرتمند سالانه حجم قابل توجهی برق تولید می‌کند و در تأمین انرژی مورد نیاز کشور نقش مهمی ایفا می‌کند. کلیدخانه مدرن این نیروگاه با تجهیزات پیشرفته ولتاژ برق را به صورت دقیق مدیریت می‌کند. جاده‌های تونلی پیچ در پیچ، دسترسی به قلب این سازه عظیم را ممکن ساخته‌اند. اتاق کنترل سد با چشم‌اندازی بی‌نظیر به دریاچه بر تمامی فعالیت‌های سد نظارت دارد. سد دز نمادی از تلاش و دانش ایرانیان در مهار طبیعت و بهره‌برداری پایدار از منابع آبی است.

مشخصات مخزن (دریاچه)

مشخصات سرریزها

هزینه ها و سازندگان

ساخت سد دز یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های آبی ایران به شرکت‌های بین‌المللی مختلفی سپرده شد. شرکت کانادایی انتاریو هایدرو مسئول راه‌اندازی واحدهای نیروگاهی این سد عظیم بود و وظیفه تولید برق از آب ذخیره شده در دریاچه را بر عهده داشت. از سوی دیگر شرکت آمریکایی موریسون نادسن مراحل اولیه پروژه را به انجام رساند. این شرکت با ساخت کمپ کارگری، تأمین آب مورد نیاز کارکنان و ایجاد تونل‌های انحرافی و جاده‌های دسترسی بستری مناسب برای آغاز عملیات اصلی ساخت را فراهم کرد.

بخش عمده کار ساختمانی سد نیروگاه و تاسیسات جانبی آن توسط شرکت ایتالیایی امپرزیت–جیرولا–لودی جیانی انجام شد. این شرکت با ساخت بدنه عظیم سد حفر تونل‌های سرریز برای کنترل سیلاب و احداث کلیدخانه، نقش کلیدی در تکمیل این پروژه ایفا کرد.

هزینه کل این پروژه عظیم آبی-برقی حدود ۵.۵ میلیارد ریال (معادل ۷۳.۵ میلیون دلار) برآورد شده است. بیشترین سهم این هزینه‌ها به ساخت سد، نیروگاه و تجهیزات مرتبط اختصاص یافته است که حدود ۴.۹ میلیارد ریال (۶۵ میلیون دلار) برآورد می‌شود. همچنین برای ایجاد شبکه انتقال برق و اتصال نیروگاه به شبکه سراسری حدود ۶۴۰ میلیون ریال (۸.۵ میلیون دلار) هزینه شده است.