آشنایی با مسجد رنگونیهای آبادان؛ نگینی از فرهنگ و معماری اسلامی جنوب ایران
مسجد رنگونیهای آبادان یکی از آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمند ایران است که نمایانگر تنوع فرهنگی و معماری اسلامی در منطقه جنوب ایران است. این مسجد نه تنها محلی برای عبادت بوده بلکه بازتابی از تعاملات میان فرهنگها و اقوام مختلف در بندر آبادان به شمار میرود.
به گزارش تلنگر؛ مسجد رنگونیهای آبادان یکی از بناهای تاریخی و فرهنگی برجسته در جنوب ایران است که نه تنها به عنوان یک مکان مذهبی، بلکه به عنوان نمادی از تاریخ و هویت فرهنگی این شهر شناخته میشود. آبادان شهری که به واسطه پالایشگاه نفت و موقعیت استراتژیک خود در تاریخ معاصر ایران جایگاهی ویژه دارد، همواره محل تلاقی فرهنگها و قومیتهای مختلف بوده است. این شهر که روزگاری مرکز تجاری و صنعتی ایران به شمار میرفت به دلیل وجود جمعیتهای مختلف مهاجر از نقاط گوناگون جهان همواره فضایی فرهنگی و چندملیتی را تجربه کرده است.
مسجد رنگونیهای آبادان نه تنها از نظر معماری، بلکه از جنبه تاریخی و فرهنگی نیز حائز اهمیت است. این مسجد نمایانگر همزیستی مسالمتآمیز و همافزایی فرهنگی میان اقوام مختلف در آبادان است و نشان میدهد که چگونه تفاوتهای مذهبی و قومی میتوانند در کنار یکدیگر در خلق آثار فرهنگی و هنری نوین سهیم باشند. همچنین این مسجد به عنوان مکانی برای عبادت و تجمعهای اجتماعی در طول سالیان دراز نقشی مهم در حفظ هویت دینی و فرهنگی مهاجران رنگونی و دیگر مسلمانان آبادانی ایفا کرده است.
اگر به این شهر دیدن کرده اید و دنبال جاذبه های متنوعی هستید به مقاله جاهای دیدنی خوزستان ما سر بزنید تا با مکان های دیدنی و خاص خوزستان آشنا شوید و خاطراتی فراموش نشدنی بسازید.
مسجد رنگونیهای آبادان
مسجد رنگونیها در یکی از محلههای قدیمی آبادان واقع شده است و از آن زمان تا به امروز همچنان به عنوان یادگاری از گذشتههای دور در این شهر شناخته میشود. ساخت این مسجد به حضور مهاجران مسلمان هندی و پاکستانی در آبادان بازمیگردد که در اوایل قرن بیستم میلادی به دعوت شرکت نفت ایران و انگلیس برای کار در پالایشگاه آبادان به این شهر آمده بودند. این گروه از کارگران که بیشتر از منطقه رنگون (امروزی میانمار) بودند به دلیل ارتباط نزدیکشان با فرهنگهای اسلامی هند و پاکستان سنتهای معماری این مناطق را در ساخت مسجد رنگونیها به کار بستند.
معماری این مسجد نیز به نوبه خود منحصر به فرد است. تلفیق هنر اسلامی با الگوهای معماری سنتی هندی در این بنا، زیبایی خاصی به آن بخشیده است. گچبریهای ظریف استفاده از رنگهای شاد و زنده، گنبد مخروطی شکل و منارههای کوتاه از ویژگیهای بارز این مسجد است که آن را از سایر مساجد منطقه متمایز میکند. علاوه بر این استفاده از مصالحی مانند آجر و کاشیهای رنگی فضای داخلی این مسجد را به یک اثر هنری منحصر به فرد تبدیل کرده است.
مسجد رنگونیها یکی از برجستهترین و جذابترین جاذبههای گردشگری استان خوزستان است که در شهر آبادان واقع شده است. این مسجد که قدمت آن به دهه ۱۲۹۰ هجری شمسی برمیگردد، با معماری خاص و فضای الهامگرفته از سبکهای هندی برای گردشگران جذابیت بسیاری دارد. مسجد رنگونیها که در نزدیکی اروندرود قرار دارد، طی سالهای اخیر تحت مرمت و بازسازی قرار گرفته تا شکوه گذشته خود را حفظ کند. به دلیل اهمیت تاریخی و معماری منحصربهفردش در تاریخ ۹ فروردین ۱۳۷۸ با شماره ۲۲۸۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
تاریخچه مسجد رنگونیها
نام آبادان همواره با صنعت نفت گره خورده و بسیاری از بناها و وقایع تاریخی این شهر به نوعی با پالایشگاه نفت مرتبط هستند. یکی از این آثار شاخص مسجد رنگونیها با معماری منحصر به فرد هندی است که توسط مهاجران برمهای (رانگونی) در آبادان بنا شده است. اما چگونه این ارتباط بین آبادان و رانگون با وجود فاصله زیاد، شکل گرفت؟
داستان از کشف نفت در مسجدسلیمان و نیاز به احداث پالایشگاه آغاز میشود. انگلیسیها که تجربه همکاری با پالایشگاههای برمه را داشتند پیشنهاد احداث پالایشگاهی مشابه در آبادان را مطرح کردند. آبادان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در کنار رودخانه کارون و امکان ایجاد اسکله برای صادرات نفت به عنوان محل احداث پالایشگاه انتخاب شد. برای بهرهگیری از دانش و تجربه کارگران و مهندسان برمهای در صنعت نفت تعدادی از آنها توسط انگلیسیها به آبادان منتقل شدند.
با آغاز فعالیت پالایشگاه سیل مهاجران از مناطق مختلف از جمله هند، پاکستان و برمه (میانمار امروزی) به آبادان سرازیر شد. در این میان مسجد رنگونیها با حمایت مالی پالایشگاه برای مسلمانان رانگونی مهاجر در نزدیکی پالایشگاه ساخته شد. عملیات ساخت این مسجد از سال ۱۲۹۱ خورشیدی آغاز و پس از حدود هفت سال در سال ۱۲۹۹ به پایان رسید.
معماری مسجد رنگونیهای آبادان
معماران مسجد رنگونیهای آبادان با اصلیت هندی طراحی آن را بر اساس سبک معماری هندی انجام دادهاند. این مسجد با چهار گنبد کوچک، دو مناره و نمای بیرونی تزئین شده با سیمان رنگارنگ جلوهای خاص دارد. نقش و نگارهای برجسته نمای خارجی چشم هر بینندهای را به خود جلب میکند.
تزئینات مسجد که در نگاه اول گچبری به نظر میرسند، در واقع با سیمان ساخته شدهاند و نوعی «سیمانبری» محسوب میشوند. نکته جالب توجه استفاده از آینه در طراحی مسجد است که عنصری رایج در معماری ایرانی و تزئین کاخها و امامزادهها به شمار میرود. به نظر میرسد بخشی از مصالح ساختمانی از جمله رنگها، از هند به ایران آورده شده باشد.
بنای مسجد رنگونیهای آبادان با استفاده از آجر، ملات آهک و گل ساخته شده و شامل بخشهایی مانند شبستان، حیاط اصلی و مناره است. در پیشانی مسجد نقشینهای زیبا با عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» خودنمایی میکند. برای جلوگیری از نفوذ رطوبت، دو تونل هوا در زیر بنا تعبیه شده است. محراب مسجد با تزئینات چشمنواز خود از جمله اشکال هندسی، نقوش اسلیمی و طرحهای برجسته، فضایی روحانی و بهشتی را تداعی میکند.
سقف مسجد با ترکیبی خلاقانه از لولههای نفت، ریلهای راهآهن و آرماتور ساخته شده است. ریلها و لولهها به عنوان تیرهای اصلی و فرعی عمل میکنند. این ساختار مقاومت بالایی به سقف بخشیده است. به گونهای که در دوران جنگ و اصابت خمپاره به سقف شبستان تنها یک سوراخ ۷۰ سانتیمتری در مرکز آن ایجاد شد و ترکهایی در تیزه قوسها پدید آمد بدون آنکه آسیب جدی به سقف و سایر بخشهای بنا وارد شود.
مرمت
با وجود انجام مرمتهایی بر روی مسجد رنگونیها، دوستداران میراث فرهنگی از نحوه این مرمت ابراز ناخرسندی کردهاند. آنها بر این باورند که رنگآمیزی و تزئینات خاص این بنا که نمایانگر سبک معماری هندی آن است، از ارزش و اهمیت ویژهای برخوردار است. متاسفانه به نظر میرسد در جریان مرمت توجه کافی به این جنبه نشده و مصالح و رنگهای به کار رفته در مرمت با مصالح و رنگهای اصلی بنا همخوانی ندارند.
نکات بازدید از مسجد رنگونیها
- امکان بازدید از مسجد رنگونیها در تمام طول سال وجود ندارد و تنها در مواقع خاصی درهای آن به روی عموم باز میشود.
- حتما پیش از اقدام برای بازدید، با برقراری تماس با اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آبادان از ساعات کار مسجد رنگونیها مطلع شوید.
- بازدید از مسجد رنگونیها تا اکنون (سال ۱۴۰۰) رایگان بوده است.
- آثار تاریخی میراث بشر هستند. آنها را قدر بدانیم و از وارد آوردن هرگونه آسیب به آنها جدا خودداری کنیم.
آدرس مسجد رنگونیها آبادان
آبادان، ابتدای خیابان پزشک، روبهروی انبار پخش داروی شرکت نفت
سخن آخر
مسجد رنگونیهای آبادان با معماری منحصر به فرد و تاریخ پرفراز و نشیب خود یکی از جاذبههای تاریخی و فرهنگی برجسته استان خوزستان است. این مسجد که به دست مهاجران مسلمان از برمه (میانمار) ساخته شده، نه تنها از نظر معماری یادآور سبکهای هندی است بلکه نمادی از همزیستی مسالمتآمیز و تبادل فرهنگی میان اقوام مختلف در آبادان به شمار میرود. طراحی زیبا و استفاده از عناصر خاص معماری مانند آینهکاری، نقوش اسلیمی و ساختار مقاوم سقف این بنا را به یکی از شاهکارهای معماری جنوب ایران تبدیل کرده است.
از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بوده اید بسیار سپاسگزاریم. امیدواریم با مطالعه این مطالب توانسته باشید اطلاعات مفیدی در مورد مسجد رنگونیها آبادان کسب کنید. اگر سوالی در این زمینه دارید در بخش نظرات از ما بپرسید همچنین خوشحال میشویم نظرات و پیشنهادات شما را در مورد بهبود کیفیت مطالبمان دریافت کنیم.
انتهای مطلب/ م.د
