همه چیز درباره احزاب اصولگرا که باید بدانید
اصولگرایی و اصلاح طلبی دو واژه ای هستند که در سال های اخیر وارد واژگان سیاسی شده اند.
به گزارش تلنگر؛ احزاب اصولگرا دارای بعد فکری متفاوت تری با اصلاح طلبان هستند. حال در این مقاله اصول و مبانی فکری، قوت ها و ضضعف ها این جناح را را بررسی خواهیم کرد.
تاریخچه به وجود آمدن اصطلاح سیاسی چپ و راست
اصطلاح های سیاسی چپ و راست مولود انقلاب 1789 میلادی فرانسه است. پس از انقلاب فرانسه نمایندگانی که در سمت چپ رئیس مجلس ملی نشسته و خواستار حکومت جمهوری و تغییرات اساسی همه جانبه بودند به جناح چپ تندرو افراطی و رادیکال شدند و نمایندگانی که در سمت راست نشسته و مخالف همه جانبه تغییرات اساسی و حفظ امتیاز گذشته بودند برای طبقات بالای جامعه بودند به جناح راست یا محافظه کاران شهرت داشتند.
پـس از انـقلاب 1917 میلادى روسیه ، این مفاهیم دچار نوعى تغییر شد، بدین معنا که به تـمـام افـراد، گروهها و احزابى که معتقد به مارکسیسم ، سوسیالیسم ، کمونیسم و نحله هـاى فـکـرى دیـگـر ایـن ایـدئولوژى بـودنـد، چـپ و انـقـلابـى گـفـتـه شـد. در مقابل ، تمام گروهها، افراد و احزابى که معتقد به ایدئولوژى لیبرالیسم بودند، راست نامیده شدند.
ایـن واژه هـا تـقـریـبـا بـا هـمـیـن مـعـنـا پـس از انـقـلاب مـشـروطـه در سـال 1285 ش ، وارد ایران شدند و همچنین از زمان انقلاب مـشـروطـه تا انقلاب اسلامى ایران ، چهار جریان چپ ، ملى گرا، سلطنت طلب و اسلام گرا در ایران فعّال بوده اند.
پس از دوم خرداد 1376 و انـتـخـاب سـیـد مـحـمـد خـاتـمـى بـه ریـاسـت جـمـهـورى ، ایـن سـه جـنـاح مـشـهـور بـه اصول گرایان ، اصلاح طلبان ـ دوم خرداد ـ و جناح میانه رو شدند.
مفهوم احزاب اصولگرا از دیدگاه مقام معظم رهبری
اصـول گـرایـى مـربـوط بـه یـک گـروه ، حـزب یـا جـنـاح خـاصـى نـیـسـت ، بـلکـه اصول گرایى مـتـعـلق بـه هـمـه کسانى است که به مبانى انقلاب اسلامى معتقد، پاى بند و آنها را دوست دارند و اسمشان هر چه باشد، فرقى ندارد.
اصول و مبانى فکرى یا منشور احزاب اصولگرا
- تـوسـعـه و عـمـق بـخـشـى بـه اسـلام فقاهتى بر پایه فقه جعفرى و کارآمدى دین در عرصه حکومت و هویت اسلامىاعـتـقـاد به حاکمیت ولایت مطلقه فقیه به عنوان وجه مشروعیت اداره جامعه و قانونگذارى (ولایت مدارى ) مردم سالارى دینى4. تقدم منافع و خرد جمعى بر مصالح و تصمیمات فردى و باندى5. عـدالتخواهى و ایجاد فرصتهاى برابر و کم کردن فاصله و مقابله با فقر، فساد و تبعیض در جامعه
6. استقلال خواهى در ابعاد سیاسى ، فرهنگى ، اقتصادى و… در جامعه
7. تثبیت آزادى و آزاداندیشى در عرصه اندیشه ، بیان ، قلم و مقابله با آزادیهاى خطرناک غربى
8. تقویت خودباورى و اعتماد به نفس در زمینه هاى علوم و فنون و جهاد علمى و تولید علم
9. اصـلاح و تـصـحـیـح روشـهـا و نـیـز نـوگـرایـى در روشـهـا و طـرح رویـکـرد اصول گرایى مصلحانه
10. تـلاش در جـهـت تـحـقق دولت نمونه اسلامى و با شکوه اقتصادى و تطبیق مقررات با شرع مقدس اسلام
11. بـهـره گـیـرى از فـرصـتـهـاى بـیـن المـللى ، مـنطقه اى وقوّتهاى ملى با تکیه بر عقل ، ایمان ، علم و تبدیل کردن تهدیدات و آسیبها به فرصتها و قوّتها
12. اعـتـقـاد بـه اصـول دیـگرى چون حق باورى ، قانونمدارى ، وحدت ، ارتقاء، معرفت ، بـصـیـرت و مـعـنـویـت در جـامـعـه ، رفـاه ، امـنـیـت و آسـایش حداکثرى مردم و ساده زیستى و پاکدامنى مسئولان کشور.
گروههاى مهم و تاثیرگذار در جناح اصول گرا
- جامعه روحانیت مبارز
- حزب مؤ تلفه اسلامى
- جامعه اسلامى مهندسین
گونه شناسى فعلى احزاب اصولگرا براى انتخابات مجلس
آنـچـه در حـال حـاضـر تـحـت عـنـوان جـنـاح اصـول گـرایـى در جـامـعـه مـشـاهـده مـى شـود شامل سه مفهوم متفاوت با مصادیق مختلف ، به شرح زیر مى باشد:
بـخـشـى از ایـن مـفـهـوم بـه ((گـفـتـمـان اصـول گـرایـى )) اطـلاق مـى شـود کـه در مـقـابـل تـجـدید نظر طلبان و منحرفین از آرمانهاى انقلاب اسلامى قرار گرفته و سطح وسیعى از جامعه کنونى ما را مى پوشاند.
در لایـه دوم مـفـهـوم اصـول گرایى به گروههایى همانند جامعه روحانیت مبارز، مؤ تلفه و… اطلاق مى شود که در برابر جریان موسوم به چپ مذهبى ، اصلاح طلبان ، افراطیون سـاخـتـار شـکـن ، مـوضـع گـیـرى مـى کـنـنـد و بـا رویـکـرد بـه اصـول انـقـلاب و شـعارهاى اصیل آن ، نظیر عدالتخواهى ، خدمت صادقانه ، وفادارى به قـانـون اسـاسـى و التـزام عـملى به ولایت مطلقه فقیه پا به عرصه فعالیت سیاسى گذاشته اند. امّا در شیوه ها و راهکارها، داراى سلایق مختلف و متعددى هستند.
سـومـیـن مـصـداق ایـن مـفـهـوم ، جـنـاح حاکم بر دولت و مجلس شوراى اسلامى است که حتّى بـعضى دایره آن را فقط به دولت نهم محدود مى کنند ؛ زیرا گروههاى غیر همسو، منتقد و غیر همراه دولتِ دکتر محمود احمدى نژاد را اصول گرا نمى دانند.
امـّا واقـعـیـتـهـاى سـیـاسـى کـشـور نـشـان مـى دهـد کـه مـعـتـقـدیـن بـه گـفـتـمـان اصـول گـرایـى ، طـیـف وسـیـعـى از جـامعه را در بردارد که فراتر از افراد، گروهها و احـزاب مـى بـاشـد. در مـیـان مثل جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز تهران قـرار دارنـد کـه خـود را حـزب نـمـى دانـنـد و مـوضـعـى فـرا حـزبـى را دنبال مى کنند.
در طیف میانى ، گروههاى با سابقه اى مثل حزب مؤ تلفه اسلامى و جامعه اسلامى مهندسین دیـده مـى شوند که ضمن داشتن موضع اصول گرایى سیاسى ، داراى تجارب ارزنده در مدیریت کشور و ملاحظات سیاسى خاص خویش مى باشند. این دو گروه در عین اختلاف نظر بـا بـخـشـهـاى جـوان تـر اصـول گـرا، وفـادارى خـود را بـه انـقـلاب و اصول گرایى ثابت کرده اند.
در بـخـش جـوان جـناح اصول گرا یا بخشهاى نوین آن ، اختلافات بیشترى وجود دارد. در این طیف آبادگران ایران اسلامى وجود دارد که خود به دو گروه آبادگران مجلس شوراى اسـلامـى و آبـادگـران جـوان شـوراى شـهـر تـهـران تـقـسـیـم شده اند. به عبارت دیگر، اصـول گـرایـان شـامـل هـواداران دولت احـمـدى نـژاد، مـنـتـقـدیـن دولت او و اصـول گـرایـان اصـلاح طـلب یـا هـوادار دکـتر محمدباقر قالیباف ، شهردار تهران مى باشند.
طیف گسترده احزاب اصولگرا
- اصـول گـرایـان سـنـتـى
- اصـول گـرایـان تـحـول خـواه
- اصـول گرایان مستقل
عملکرد جناح اصول گرا
در ادامه عملکرد ایـن جـنـاح قـبـل و بـعـد از دوم خـرداد 1376 را بررسی می کنیم.
عملکرد احزاب اصولگرا قبل از دوم خرداد 1376
اولیـن انـشـعـاب جـریـان خـط امـام (ره ) در فـروردیـن 1367 اتـفـاق افـتـاد.بـه هـمـیـن دلیل عملکرد جناح اصول گرا از همین تاریخ مورد بررسى قرار خواهد گرفت ؛ زیرا تا ایـن زمـان هـمـواره یـک لیـسـت مـشـتـرک تـوسـط ایـن جـریـان ارائه مـى شـد. امـا در اواخـر سـال 1365 بـر سـر اینکه چه کسانى در لیست انتخابات تهران قرار بگیرند، اختلاف پـیـش آمـد و آقـاى کـروبـى بـه عـنوان اینکه بعضى از دوستانش از لیست خارج شده اند، اعـتـراض کـرد و بـه هـمـراه دوسـتـان خـود ((مـجـمـع روحـانـیـون مـبـارز تـهـران )) را تـشـکـیل داد.
بنابراین ، مجمع روحانیون مبارز براى سراسر کشور لیست جداگانه اى از جـامـعـه روحـانیت مبارز تهران ارائه داد. هر چند که بیشتر افراد دو لیست مشترک بودند اما مـجـمـع روحـانـیـون مـبـارز کـه در آن زمـان بـا عـنـوان جناح چپ مشهور بود، توانست اکثریت کـرسـیـهاى مجلس شوراى اسلامى را به دست آورد و جامعه روحانیت مبارز را در اقلیت قرار دهـد. نـتـیجه اینکه جامعه روحانیت مبارز در اولین اقدام انتخاباتى خود مجبور شد شکست را بـپذیرد.
علاوه بر این ، در سال 1368 هاشمى رفسنجانى از ریاست مجلس استعفا داد تا بـه عـنـوان نـامـزد ریـاسـت جـمـهـورى در انـتـخـابـات شـرکـت کـنـد. بـه هـمـیـن دلیـل در انـتـخـابـات هـیـاءت رئیـسـه مـجـلس ، آقـاى کـروبـى بـه عـنـوان رئیـس و رسـول مـنـتـجـب نـیـا و اسـداللّه بـیـات بـه عـنـوان نـواب اول و دوم مـجـلس انـتـخـاب شـدنـد. بـدیـن تـرتـیـب ، سـه سال باقى مانده مجلس سوم هم در دست مجمع روحانیون بود.
عـنـوان نـامـزد ریـاسـت جـمـهـورى مـعـرفـى کـردنـد، امـّا بـر خـلاف مـیـل جـنـاح چـپ ، هـاشمى اکثریت اعضاى دولت خود را از جناح راست معرفى کرد و این باعث نـارضـایـتى جریان چپ شد. چنین اقدامى از آقاى هاشمى منطقى به نظر مى رسد، چرا که ایـشـان خود عضو شوراى مرکزى جامعه روحانیت مبارز تهران بود. ب
بنابراین ، جامعه روحانیت موفقیت نسبى در دولت آقاى هاشمى به دست آورد.در انـتـخـابـات چـهـارمـیـن دوره مـجـلس شـوراى اسـلامـى در سـال 1371 احزاب اصولگرا یـا راسـت آن روز، بـا شـعار ((اطاعت از رهبرى ، حمایت از هـاشـمـى ))، اکـثـریت قریب به اتّفاق کرسیهاى مجلس شوراى اسلامى را از آن خود کرد. بـدیـن شـکـل ، اولیـن موفقیت کامل این جناح به دست آمد و آقاى ناطق نورى به عنوان رئیس مـجـلس و مـحـمـد یـزدى و حـسـن روحـانـى بـه عـنـوان نـائب رئیـس اوّل و دوم انتخاب شدند و جناح چپ در اقلیت قرار گرفت .
احزاب اصولگرا در انـتـخـابـات پـنـجـمین دوره مجلس شوراى اسلامى باز هم موفق شدند اکـثـریـت مـجـلس را بـه دسـت آورنـد و قـوه مـقـنـنـه را در اخـتـیـار داشـتـه بـاشـنـد. امـّا قـبـل از بـرگـزارى انـتـخـابـات ایـن دوره ، بـیـن جـنـاح راسـت و اصول گرا و جناح میانه ، یعنى طرفداران هاشمى رفسنجانى اختلافاتى بروز کرد که مـنجر به جدایى آنها و تشکیل حزب کارگزاران سازندگى شد. جناح میانه و چپ در مجلس پـنـجـم ائتـلاف کـرده و اقـلیـت مـهـمـى را تـشـکیل دادند که همین امر زمینه ائتلاف آنها را در انتخابات بعدى فراهم کرد.
در انـتـخـابـات ریـاست جمهورى سال 1376، جناح چپ و میانه با یکدیگر متحد شد و آقاى سـیـد محمد خاتمى را به عنوان نامزد خود معرفى کردند. آقاى خاتمى توانست با اختلاف فاحش آقاى ناطق نورى نامزد جناح مقابل را شکست دهد. در نتیجه ، جناح راست قوه مجریه را هم به رقیب خود واگذار کرد.
عملکرد احزاب اصولگرا بعد از دوم خرداد 1376
پس از پیروزى حجه الاسلام و المسلمین سید محمد خاتمى در دوم خرداد 1376، طرفداران او موسوم به جناح دوم خرداد یا جناح اصلاح طلب شدند و جناح راست یا محافظه کار هم به اصـول گـرا شـهـرت یـافـت .
رقـابـت این دو جناح از این به بعد وارد مرحله جدیدى شد، زیـرا، اصـلاح طـلبـان بـا تـرکـیـب طـیـفـهـاى مـخـتـلف ، بـسـیـارى از اصـول و ارزشـهـاى سـاخـتـارهـاى نـظـام جـمـهـورى اسـلامـى شـدنـد. اصـول گـرایـان هـم بـا تـوجـه بـه ویـژگـیـهاى خود، چون دفاع از ارزشهاى اسلامى ، انـقـلابى و نظام جمهورى اسلامى را وظیفه شرعى ، قانونى و اعتقادى خود مى دانستند، در مـقـابل اصلاح طلبان وارد رقابتهاى انتخاباتى شدند تا دوباره قوه مجریه را به دست گـیـرنـد و مـجـلس شـوراى اسـلامـى را هـم حـفـظ کـنـنـد.
قوّت ها و ضعفهاى احزاب اصولگرا در آستانه انتخابات هشتم مجلس
در آسـتانه انتخابات هشتمین دوره مجلس شوراى اسلامى مى توان مهم ترین نقاط قوت این جناح را چنین برشمرد:
نقاط قوت احزاب اصولگرا
1. اعتقاد و التزام به اصول و ارزشهاى انقلاب و نظام جمهورى اسلامى ایران ؛
2. عـدم وجـود اخـتـلاف بـنـیـادى و تـاکـتـیـکـى در زیـر مـجـمـوعـه گـروهـهـاى اصول گرا؛
3. توجه به مطالبات واقعى مردم و پاسخگویى به آنها به دور از سیاسى کارى ؛
4. طـرح گـفـتـمـان عـدالتـخـواهـى در جـامـعـه و مـطـالبـه گـرى افـکـار عـمـومـى از اصول گرایان ؛
5 . بهره مندى از اعتماد، پشتوانه و رضایت عمومى مردم ؛
6 . اتکا به پشتیبانى مراجع ، روحانیت متعهد و نخبگان متدین جامعه ؛
7. اعـتـقـاد راسـخ بـه اسـتـراتـژى مقاومت و ایستادگى ملى در دستیابى به منافع ملى در عرصه بین المللى ؛
8 . تلاش براى حفظ ارزشهاى دینى در عرصه مدیریت اجرایى کشور
9. حاکمیت یکدست اصول گرایى در قواى مجریه و مقننه
10. شکستهاى راهبرد آمریکا در منطقه و افزایش اهمیت جایگاه ایران در میان کشورهاى مسلمان و دفاعى
12. حمایتهاى قوّى و مستمر رهبرى نظام از احزاب اصولگرا
13. ایـجـاد جـبـهـه مـتـحـد اصـول گـرایـى ، تـدویـن مـنـشـور و تشکیل گروه 6 + 5 به عنوان روش اجرایى تصمیم گیرى آنها.
ضعف های احزاب اصولگرا
1. ضـعـف رسـانـه اى تـاثـیـرگـذار بـر افـکـار عـمـومـى ، ایـن در حـالى است که جریان مقابل در این مورد خیلى خوب عمل مى کند
2. عدم انسجام و یکپارچگى در ارائه دیدگاههاى اقتصادى واحد در میان نخبگان و گروههاى اصول گرا
3. عدم اجماع نظر در انتصاب مدیران اجرایى و سیاستهاى اجرایى
4. عـدم آمـادگـى بـراى رقـابـت زودرس تـبـلیـغـاتـى بـه دلیل حضور در عرصه هاى اجرایى
5. تـشـکـیـل گـروهـهـاى جـدیـد اصـول گـرا مـثـل اصـول گـرایـان مستقل ، حزب الله مجلس و…؛
6. تشدید روند افزایش قیمتها و افزایش تورم و نارضایتى مردم از این روند؛
7. بـروز اخـتـلاف بـیـن شـهـردارى تـهـران و دولت در طـرحـهـایـى مثل مونوریل و مترو.
8 . راهبرد احزاب اصولگرا براى انتخابات هشتمین دوره مجلس
احزاب اصولگرا بـراى پـیروزى در انتخابات 24 اسفند 1386 مجلس شوراى اسلامى و حـفـظ ایـن نهاد مهم قانونگذارى و نظارتى کشور، راهبردهایى در نظر گرفته اند تا از این طریق به هدف خود برسند. برخى از مهم ترین این راهبردها بدین قرارند:
1. تـشـکـیـل ائتـلاف فـراگـیـر احزاب اصولگرا بـا حـضـور هـمـه طـیـفـهـاى اصول گرا در کشور براى حفظ اکثریت مجلس شوراى اسلامى
2. جلوگیرى از تشتت و چند دستگى در میان اصول گرایان
3. تلاش در جهت ارائه لیست واحد اصول گرایان در همه حوزه هاى انتخابیه با روش 4. تـدویـن اسـتـراتـژى انـتـخـابـات و تـعـیـیـن مـعـیـارهـاى ارزیـابـى بـراسـاس اصل شایسته سالارى با شاخصهاى صلاحیت فردى ، مقبولیت اجتماعى و کارآمدى
5 . تقویت تعامل مناسب بین مجلس و دولت و کاهش نسبى اختلافات میان آن دو
6 . عدم تخریب چهره هایى چون آقایان هاشمى ، خاتمى و کروبى
7. بهره گیرى از حمایتهاى مقام معظم رهبرى از جریان خود در کشور
8 . اصرار بر پیشبرد گفتمان عدالتخواهى و کاهش فاصله طبقاتى
9. مـانـور تـبـلیـغـاتـى بـر روى دسـتـاوردهـاى دولت اصـول گـرا در عـرصـه داخلى و خارجى ، مثل موفقیت در غنى سازى و گزارش آژانس مبنى بر عدم انحراف ایران از انرژى هسته اى صلح آمیز.
سخن آخر
در این مقاله احزاب اصولگرا درای طیف گسترده فکری هستند که بسیار محافظه کار بوده و به تغییرات اساسی تن نمی دهند. اگر سوالی در خصوص این مقاله دارید در قسمت نظرات کاربران بپرسید.
انتهای مطلب/ ی.ر
