روز بزرگداشت شاعر و عارف بزرگ سعدی به همراه معرفی آثار

به گزارش تلنگر، دلیل نام گذاری روز سعدی در یکم اردیبهشت، آغاز نگارش کتاب او توسط مرکز سعدی شناسی ایران است. سعدی استعداد درخشانی داشت که با خواندن اشعارش متوجه می شوید.

شناخت سعدی

ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف، متخلص به سعدی، شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم هجری است. واژه سعدی از نام اتابک مظفرالدین سعد، پسر ابوبکر، پسر سعد، پسر زنگی گرفته شده و از القاب ویژه این شاعر بزرگ می‌توان «استاد سخن»، «پادشاه سخن» و «شیخ اجل» را برشمرد.

سعدی بدون تردید یکی از پنج شاعر اول زبان فارسی و از بزرگترین شاعران ایران است که زیبایی کلام و شیوایی او در نظم و نثر شهرت جهانی داشته و زبانزد همگان است. غزل‌سرایی سعدی در مورد اخلاق و عرفان، بسیار زیبا و جذاب است و تاکنون کسی نتوانسته تا این حد زیبا غزل بسراید. کتاب‌های این شاعر بزرگ به زبان‌های اروپایی هم ترجمه شده است؛ تا جایی که برخی معتقدند اروپا ادبیات فارسی را با اشعار سعدی شناخت.

مرکز سعدی شناسی، از سال ۱۳۸۱ خورشیدی، روز اول اردیبهشت را به این شاعر بزرگ و محبوب کشورمان اختصاص داد و آن را روز سعدی اعلام کرد.

زندگی نامه پر فراز و نشیب سعدی

سعدی بین سال های ۶۰۰ تا ۶۵۰ قمری در شیراز به دنیا آمد. البته در رابطه با سال دقیق تولد وی اطلاعات واضحی در دست نیست. برخی از محققان معتقد هستند که سعدی در سال ۵۸۵ قمری متولد شده است. وی از همان ابتدای زندگی مشغول به تحصیل علم و ادب بود. به طوری که به مدرسه نظامیه می‌رفت و دوران جوانی خود را در این مدرسه گذراند.

در آن زمان، مدرسه نظامیه به عنوان بهترین و مهمترین مرکز علم و دانش شناخته شده بود. علوم مختلفی در این مدرسه به دانش آموزان، آموزش داده می‌شد. سعدی به علوم مختلفی علاقه داشت؛ به همین دلیل در مدرسه نظامیه به تحصیل ادب، تفسیر، حکمت، کلام و فقه پرداخت.

او بعد از اتمام دوران تحصیل خود به شهرهای دیگر سفر کرد. از جمله شهرهای مهمی که سعدی در طول زندگی خود به آنجا سفر کرده است، مراکش، شام، حبشه و حجاز می‌باشد. بعد از گذشت چند سال، سعدی تصمیم گرفت مجدداً به شهر خود شیراز بازگردد. بعد از آن، دیگر سعدی از شیراز خارج نشد و تا پایان عمر خود در شیراز ماند. سعدی آثار مختلفی را مکتوب کرد، ولی اطلاعات دقیقی راجع به بسیاری از آنها در دست نیست.

آرامگاه سعدی کجاست؟

آرامگاه سعدی در شمال شرقی شیراز، در دامنه کوه پهندژ و در کنار باغ دلگشا یعنی در انتهای خیابان بوستان واقع شده است. محل دفن سعدی یک خانقاه بود که او در سال‌های پایانی زندگی خود در آن می‌زیست و هم‌اکنون، این مجموعه سعدیه نامیده می‌شود. در اطراف مقبره سعدی، قبرهای زیادی از بزرگان دین همانند شوریده شیرازی وجود دارد که بنا به وصیت خود در آنجا مدفون شده‌اند. آرامگاه سعدی در تاریخ ۲۰ آبان سال ۱۳۵۳ به شماره ثبت ۳/۱۰۱۰ در انجمن آثار ملی به ثبت رسید.

مسیر دسترسی به آرامگاه سعدی: شیراز، انتهای خیابان بوستان، جنب باغ دلگشا

آثار سعدی چیست؟

برای اینکه تمامی علاقه مندان بتوانند به آثار سعدی دسترسی داشته باشند، کتابی به نام کلیات سعدی، تهیه شده است که در آن تمام آثار سعدی وجود دارد. در این کتاب می‌توان قطعه، قصیده، غزل یا ترجیع بند از سعدی را مطالعه کرد.

مهمترین آثار سعدی کتاب گلستان و بوستان هستند. بوستان زودتر از گلستان سروده شد و به شکل نظم مکتوب شد، ولی کتاب گلستان به صورت نظم و نثر مسجع است و حدود یک سال بعد از کتاب بوستان مکتوب شد. هر دو کتاب بوستان و گلستان، زبانی بسیار ساده و سلیس دارند. در سرودن اشعار سعدی از نظر قوانین و ادبیات فارسی هیچ گونه مشکل یا خطایی را نمی‌توان مشاهده کرد و همه موارد رعایت شده است.

بوستان یا سعدی نامه

نوشتن کتاب سعدی در سال ۶۵۵ هجری قمری انجام شد. این کتاب به عنوان اولین کتاب بزرگ و مشهور سعدی با بیان بسیار زیبا و قدرتمند نوشته شد. در گذشته به این کتاب «سعدی نامه» نیز گفته می‌شد.

اما بعد از مدتی نام آن تغییر کرده و امروز با نام «بوستان» شناخته می‌شود. نحوه نوشتن بوستان سعدی بسیار جالب است. هر یک از اشعاری که در کتاب بوستان سعدی وجود دارد، نشان دهنده یکی از تجربیات سعدی است که در سفرهای خود به دست آورده است.

 گلستان سعدی

گلستان سعدی بعد از بازگشت سعدی به شیراز و حدود یک سال بعد از بوستان، مکتوب شده است. این کتاب در سال ۶۵۶ هجری قمری تالیف شد. نحوه نوشتار کتاب گلستان با بوستان کمی متفاوت است. در کتاب گلستان می‌توان نظم و نثر مسجع را به صورت همزمان مشاهده کرد.

اشعاری که در کتاب گلستان تعریف شده‌اند، بسیار آهنگین و جذاب هستند. در عین حال آثاری که به صورت نثر تعریف شده‌اند، مورد توجه بسیاری از بزرگان علم و ادب فارسی قرار گرفته‌اند.

 غزلیات سعدی

یکی دیگر از آثار مشهور سعدی، «غزلیات سعدی» است. تمامی غزل‌های این شاعر بزرگوار در این کتاب گردآوری شده است. تعداد ۷۰۰ غزل در کتاب غزلیات سعدی وجود دارد. غزل‌های سعدی بیشتر در مضامین عشق و عرفان سروده شده‌اند. در برخی از غزلیات، سعدی سعی کرده است پند و درس عبرت را به مخاطبان خود منتقل کند.

در گذشته ۴ کتاب مختلف با اسامی طیبات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم وجود داشت. پس از مدتی تمامی غزل‌های موجود در این چهار کتاب گردآوری شده و به صورت غزلیات سعدی تالیف شد. اکثر غزلیات سعدی زمانی سروده شده است که این شاعر در سنین جوانی قرار داشت. سعدی در این سنین بیشتر سعی می‌کرد که هیجان و شور جوانی خود را در قالب سرودن اشعار عاشقانه به نمایش بگذارد.

نصیحه الملوک

یکی دیگر از آثار سعدی شیرازی «نصیحت الملوک» است که موضوع اصلی آن پند و عبرت و همچنین اخلاق و عرفان است. این کتاب مانند آثار دیگری همچون شاهنامه جذابیت بسیار زیادی برای خوانندگان دارد.

 مجالس پنجگانه

سعدی علاوه بر اینکه به سرودن شعر و نوشتن نثر می‌پرداخت، سرشار از علم و ادب بود. به همین دلیل خطبه‌ها و سخنرانی‌های بسیار زیادی را برگزار می‌کرد که در آنها نکات مهم زندگی بیان می‌شد. به همین دلیل افرادی گرد هم آمدند تا به جمع‌آوری این سخنرانی‌ها و مکتوب کردن آنها بپردازند. اینکار در مجموع باعث شد کتاب «مجالس پنجگانه» نوشته شود.

البته سبک نوشتن مجالس پنجگانه به صورت نثر است و قالب اصلی آن پند، اندرز و نصیحت است. نمی‌توان قلم تالیف مجالس پنجگانه را با کتاب‌هایی مثل «بوستان سعدی» یا «گلستان سعدی» مقایسه کرد، ولی در هر صورت مطالعه آن خارج از لطف نیست.

 قصاید عربی

قصاید عربی، مجموعه اشعار سعدی است که زبان اصلی آن عربی است. سعدی به علت تسلط خود به زبان عربی برخی از اشعار خود را به این زبان می‌سرود. معمولاً از جملات و عبارت‌های عربی در اشعار سعدی استفاده می‌شد. ولی تاکنون هیچ شعری مشاهده نشده است که سعدی آن را به تنهایی به شکل عربی سروده باشد. در کتاب قصاید عربی چندین قصیده، قطعه و تک بیت وجود دارد. این کتاب در سال ۱۳۹۰ چاپ شد. کتاب قصاید در عربی از نظر برخی از شاعران و بزرگان ادب فارسی بسیار ارزشمند است.

 قصاید فارسی

کتاب «قصاید فارسی» یکی دیگر از آثار این شاعر بزرگوار است که موضوعات اصلی آن در رابطه با نیایش خداوند، پند و نصیحت و همچنین ارائه و بیان درس عبرت برای پادشاهان است.

غزلیات سعدی

یکی دیگر از آثار سعدی، «غزلیات سعدی» است که اسامی آن مطالبات، مضحکات و خبیثات است. معمولاً غزلیات سعدی به عنوان اشعار ارزشمند و محبوب شناخته نشده‌اند، اما در هر صورت از آثار سعدی شیرازی هستند. در کتاب مطالبات، روایت‌ها و لطیفه‌هایی بیان شده و معمولاً کلمات به صورت کاملاً آزاد و بی پروا بیان شده‌اند. برخی از روایت‌ها بیان می‌کنند که در آن زمان، مقامات سعدی را مجبور کرده بودند که غزلیات سعدی را بسراید.

ملعمات و مثلثات و ترجیعات

این سه نیز یکی دیگر از آثار سعدی شیرازی هستند که قالب اصلی آنها ترجیع بند است.

 مراثی‌

سعدی کتاب «مراثی» را در ستایش و نیایش یکی از خلفای عباسی سروده است. نام این خلیفه عباسی «مستعصم بالله» بود. هلاکو )معروف به هلاکو خان یکی از چهار پسر تولی و از خاندان مغول بود که در حمله به ایران دست داشت( دستور داد تا این خلیفه عباسی کشته شود. به همین دلیل سعدی به علت ارادت و علاقه خود به این خلیفه، مراثی را سرود. قالب اصلی این کتاب نثر است و مرثیه‌های مختلفی نیز در آن بیان شده است.

 صاحبیه

یکی دیگر از آثار سعدی شیرازی «صاحبیه» است که در ستایش شمس الدین، صاحب دیوان جوینی سروده شده است. اشعار این کتاب بیشتر شامل قطعات فارسی و عربی هستند.

تاثیرپذیری سعدی از شاهنامه

سعدی علاوه بر این‌که مدتی کوتاه، از سبک شعری و اشعار خواجه عبدالله انصاری پیروی می‌کرد، به شاهنامه فردوسی هم علاقه داشت و از آن تاثیر گرفت. خودش نیز بارها از شاهنامه یاد کرده و اشاره‌‌هایی به فردوسی، نام‌‌های اساطیری شاهنامه و ابیات آن داشته‌ است. تاثیرپذیری از شاهنامه در کتاب بوستان دیده می‌شود و سعدی آن را بر وزن و قالب شعری شاهنامه سروده‌ است.

علاوه بر این، شوخ طبی و طنازی، یکی دیگر از ویژگی‌های بارز سعدی است که در آثار وی مانند بوستان، گلستان و غزلیات مشاهده می‌شود. او با همین طنز خود، مفاسد و معایب را به تصویر می‌کشید و مورد انتقاد قرار می‌داد.

مرگ سعدی

درباره تاریخ درگذشت سعدی، نظرات مختلفی وجود دارد که بین سال‌‌های ۶۹۰ تا ۶۹۵ هجری قمری متغیر است، اما احتمال این‌که او در ذیحجه سال ۶۹۰ هجری و در ۸۴ سالگی فوت کرده باشد، بیشتر است. وی را در همان خانقاهی که سال‌های آخر عمرش در آن اقامت داشت به خاک سپردند.

انتهای مطلب/آ.ع